خلاصة:
حدیث، در گذر تاریخ دچار آسیبهای سندی و متنی گردیده است. همین عامل باعث طعن برخی افراد به روایات شده و زمینه کمتوجهی عدّهای را فراهم آورده است. شناسایی ملاکهای فزاینده اعتبار روایات، امری ضروری است. تخریج حدیث، اسناد مختلف، منابع متعدد، محتواهای گوناگون و متون مشابه هر روایت را نمایان میسازد. البته در این مقاله بیشتر به محتوا پرداخته میشود. مقایسه و تطبیق اسناد و متون متعدد با یکدیگر، بسیاری از اشکالات ظاهری و اولیه روایت را رفع نموده و بر اعتبار آن میافزاید. هدف از این پژوهش، تبیین چگونگی نقش تخریج در اعتبارافزایی حدیث بوده و فایده آن علاوه بر شناسایی ملاکهای موثر در اعتبار روایت، رفع اشکالات سندی و متنی بسیاری از احادیث است. این تحقیق توانسته برای اولین بار، با ارائه نمونههای متعدد، جایگاه تخریج در اعتباریابی روایات در دو حوزه سند و متن به اثبات رساند.
ملخص الجهاز:
حدیث مذکور در وسائل الشیعه و کتاب الوافی نیز مرسل آمده، اما با تخریج معلوم میشود که در کتب دیگر شیخ صدوق مانند الامالی، التوحید و علل الشرائع با سند کامل آمده است؛ سند آن عبارتنداز: حدثنا محمد بن محمد بن عصام رضی الله عنه قال حدثنا محمد بن یعقوب قال حدثنا علی بن محمد بن سلیمان عن إسماعیل بن إبراهیم عن جعفر بن محمد التمیمی عن الحسین بن علوان عن عمرو بن خالد عن زید بن علی؟ع؟ قال: سألت أبی سیدالعابدین؟ع؟ فقلت له: یا أبت أخبرنی عن جدنا رسول الله؟صل؟...
. با تخریج معلوم میشود حدیث مزبور با همین سند در الکافی نیز آمده است: علی بن إبراهیم عن أبیه عن ابن أبیعمیر عن محمد بن السکین عن نوح بن دراج عن عبدالله بن أبییعفور قال: سمعت أباعبدالله؟ع؟ یقول...
اگر بهجز نسخه التهذیب نسخة دیگری نباشد و یا حدیث مزبور تخریج نشود، سند آن دارای خلل است؛ زیرا «علی بن محمد بن سکین» که راوی از «نوح بن دراج» باشد، در بین راویان نیست؛ اما با مراجعه به نسخه الإستبصار این مشکل رفع میگردد.
. در نگاه اول چنین نشان میدهد که این متن از «سماعة» بوده و کلام امام نیست؛ اما با تخریج آن معلوم میشود که متن موجود، حدیث است چون در الکافی متن مزبور با همین سند، به معصوم نسبت داده شده است: محمد بن یحیی عن أحمد بن محمد عن عثمان بن عیسی عن سماعة بن مهران: عن أبیعبدالله؟ع؟ قال: إن الله- عز و جل- فرض للفقراء فی أموال الأغنیاء فریضة.