خلاصة:
نثر صوفیه یکی از انواع نثر است که به دلیل برخورداری از انواع جلوههای موسیقی درونی به ویژه تکرار و سجع و جناس، زبانی آهنگین دارد. افزون بر این در برخی از متون صوفیه، عبارات موزون عروضی هم به کار رفته که، سبب نزدیکی هر چه بیشتر آن به زبان شعر شده است. این عناصر یعنی پارههای موزون عروضی و موسیقی درونی، افزون بر اینکه سبب زیبایی موسیقیایی نثر میشوند، از عوامل تمایز زبان کلیشهای است که موجب برجستگی و غرابت کلمات میشوند. در این پژوهش کتاب کیمیای سعادت اثر محمد غزالی، که یکی از متون مهم نثر صوفیه است از این دیدگاه، یعنی میزان برخورداری از عناصر موسیقیساز مطالعه و بررسی شده است. این پژوهش نشان میدهد، غزالی از همة عناصری که در ساخت موسیقی کلام تأثیرگذارند، در کیمیای سعادت بهره برده است. وی با استفاده از هماهنگیهای آوایی و واژگانی و فراوانی جملهها و عبارتهای موزون، نثری موسیقیایی و آهنگین خلق کرده است. غزالی از این طریق در موارد زیادی، در انتقال مؤثرتر مفاهیم و القای احساس مورد نظرش، تأثیر گذاشته است
Althoagh a pronoun is not as varced as the other words such as an arjective، an adverb، anoun or the other grammatical categories، a can be ??? of the most impostant words by which a poet can playand be a goooe device for creativity and r??etics. The present research tries to focus on the poet’s cre-tivity using pran??ns and their artistic functions in a poes through chamlas poems. The method to do so is descript??ve and ane??ytic. thes linguistic category، which is more or less siteady in formad and non-literary works، can serve as agond basis fer creativity and fovegrounding in sha??lu’s poems. The most import and pronominal functions in his poems can be studied in the frelds of ???? structre and disconrse. The former consist’s of li??aistic and sematic fore g???nding through combination، pronmical cooles ???? traditionalism، syntactic sleills، brevity، mu???andetc. the latter consists of conesion، ambiga??ty، extension contrast، ???? focus and suspension etc. these are the most important functions of pronovuns in shamlu’s poems. To be of a great value in his poems regarding aesthics.
ملخص الجهاز:
» (شفیعیکدکنی،1392: 566) به خصوص دربارة نثر کیمیای سعادت که متنی تعلیمی است باید گفت، موسیقی کتاب که حاصل انواع تکرار و تناوب منظم است، میتواند نقش مؤثری در تأکید و تفهیم معانی داشته باشد و خواننده را به منظور و مقصود نویسنده نزدیکتر کند.
» (غزالی، 1363:ج) این پژوهش نشان میدهد، که باید ارزشهای موسیقیایی و زبان آهنگین کیمیای سعادت را نیز، به دیگر وجوه اهمیت آن اضافه کرد، چرا که، در هر صفحهای از کتاب، خواننده با یکی از انواع جلوههای موسیقی درونی و بیرونی، از ارکان مختلف عروضی گرفته، تا انواع تکرارها، در سطوح مختلف حروف و واژهها رو به رو میشود، بهگونهای که خوشههای آوایی حاصل از گونههای مختلف سجع و جناس، در کنار عبارات موزون عروضی، متن کتاب را سرشار از زیباییهای موسیقیایی کرده است.
» (زرینکوب، 136:1388) باید گفت در بین عوامل مختلف سازندة موسیقی کلام، بارزترین و مهمترین بخش که بیشتر از دیگر عناصر موسیقیساز، خواننده را تحت تأثیر قرار میدهد، وزن عروضی است که از توالی و تکرار منظم هجاهای کوتاه و بلند شکل میگیرد.
وجود چنین عباراتی که بسامد بسیار زیادی هم در متن کتاب دارند، میتواند دلیل این باشد که، نویسنده هیچ تعمدی در آرایش هجایی عبارات نداشته، بلکه بدون هیچ تأملی، با پیروی از ذهن و زبان نظاممندش چنین نثر خوشآهنگی را خلق کرده است.
» (همان: 2/448) نتیجه در این مقاله کتاب کیمیای سعادت که از متون مهم صوفیه و نیز از آثار صاحب سبک در ادبیات منثور فارسی است، از منظر میزان بهره از عناصر مختلف سازندة موسیقی کلام بررسی شد.