خلاصة:
کتابت قرآن یکی از موضوعات بنیادین علم قرائات است؛ لذا علم «رسم المصحف» جایگاه مهمی در ارتباط با حفظ اصالت و جاودانگی قرآن بر عهده دارد. از آنجا که پس از وفات پیغمبر اسلام و گسترش سرزمین‌های اسلامی بیم از بین رفته یا تحریف قرآن وجود داشت و از دیگر سو با توجه به اهمیت اعراب‌گذاری در ساختار مفهومی زبان عربی، به‌ویژه زمانی که اقوام غیر عرب به جامعه اسلامی پیوستند، ایده اعراب‌گذاری قرآن کریم مطرح شد که بنابر مشهور، ابوالاسود دوئلی انجام این کار را با اشاره امام علی بن ابی طالب بر عهده گرفت و علم نحو یعنی علم اعراب القرآن را بنا گذاشت. در نوشتار حاضر، روند تکمیلی اعراب و اعجام و نقطه¬گذاری قرآن کریم توسط دوئلی و شاگردانش بررسی شده است. بیان مفاهیم نقط الاعراب و نقط الاعجام و رسم‌الخط قرآن، ویژگی های رسم المصحف عثمانی و مراحل تطور خط عرب، زمینه‌های تاریخی نقطه¬گذاری و علل نیاز به وجود اعراب و اعجام در قرآن، شخصیت و مقام علمی و اجتماعی دوئلی از مباحث مطرح مورد بررسی در این نوشتار است.
ملخص الجهاز:
از آنجا که پس از وفات پیغمبر اسلام( و گسترش سرزمین‌های اسلامی بیم از بین رفته یا تحریف قرآن وجود داشت و از دیگر سو با توجه به اهمیت اعراب‌گذاری در ساختار مفهومی زبان عربی، به‌ویژه زمانی که اقوام غیر عرب به جامعه اسلامی پیوستند، ایده اعراب‌گذاری قرآن کریم مطرح شد که بنابر مشهور، ابوالأسود دوئلی انجام این کار را با اشاره امام علی بن ابی طالب( بر عهده گرفت و علم نحو یعنی علم اعراب القرآن را بنا گذاشت.
بیان مفاهیم نقط الاعراب و نقط الاعجام و رسم‌الخط قرآن، ویژگی‌های رسم المصحف عثمانی و مراحل تطور خط عرب، زمینه‌های تاریخی نقطه‌گذاری و علل نیاز به وجود اعراب و اعجام در قرآن، شخصیت و مقام علمی و اجتماعی دوئلی از مباحث مطرح مورد بررسی در این نوشتار است.
در بیشتر منابع از ابوالاسود دوئلی به‌عنوان نخستین فردی که به نقطه‌گذاری قرآن(اعراب و حرکت کلمات) پرداخت، نام برده شده است.
این نشان می‌دهد که او زمان آن حضرت را درک کرده است، در اکثر منابع، از او به تابعی تعبیر شده است، مثلاً در «اسد الغابه» آمده است: او از اصحاب پیامبر گرامی اسلام نبود، بلکه از مشاهیر تابعین و از یاران صدیق علی( بود (ابن اثیر جزری، اسدالغابه، 1415: 2/ 491).
ابوالاسود و ابداع نقطه‌گذاری به دستور زیاد یا عبیدالله در روایاتی که درباره تدوین علم نحو یا اعراب‌گذاری قرآن توسط ابوالأسود وارد شده، این دو موضوع از هم تفکیک نشده و بیشتر منابع میان این دو تفاوتی قائل نشده‌اند.
(
, 
, 
)
