خلاصة:
این پژوهش، ضمن تبیین دیدگاه متکلمین اسلامی درباره مساله جبر و اختیار، به بررسی تطبیقی آن در میان ادیان ابراهیمی پرداخته و سپس جایگاه اختیار را در وجود آدمی بر اساس شرایع آسمانی بیان می کند. سوال اصلی این تحقیق؛ که این مقاله مبتنی بر دیدگاه متکلمین ادیان آسمانی، درصدد پاسخگویی به آن است عبارت است از اینکه آیا خداوند متعال همواره انسان را مجبور آفریده، یا اورا مطلقا رها گذاشته است؟ این مقاله، به تفکیک، به بررسی مساله «جبر و اختیار» در هر سه شریعت پرداخته و نظریات متکلمان هرسه شریعت را جداگانه بیان می کند و سپس به تحلیل تطبیقی نظرات ادیان با یکدیگر و بیان تمایزات آنها پرداخته و نگاه کامل تر را از میان نظرات برمی گزیند. ابتدا دیدگاه کلامی اشعریون و معتزلیون و شیعیان امامیه در مکتب اسلام بیان شده؛ سپس به بررسی نظریات متکلمان یهودی همچون سعدیا، ابراهیم بن عذرا و ابراهیم بن داود بر سر مساله جبر و اختیار می پردازد و در ادامه، نظریات متکلمان مسیحی همچون آگوستین و پلاگیوس و طرفداران آنها مورد بررسی قرار می گیرد و پس از مقایسه تطبیقی مبانی تمامی نظریات، در انتها نتایج پژوهش، جمع بندی و ارائه می گردد.
ملخص الجهاز:
"» معنای این تفسیر این است که سؤال مطرح شده در آن آیۀ را باید بدینگونه فهمید: «خدایا، چرا ما را از سرزمینمان تبعید کردی، بهطوری که دیگر نمیتوانیم مطیع آن فرمانهایی باشیم که تنها در سرزمینمان قابل اجرا است؟» دیدگاه ابراهیم بن داود ابراهیمبن داود از سومین تفسیر ابنعزرا از آیات مربوط به سخت کردن دل فرعون پیروی میکند وآن آیات را به این معنا نمیگیرد که خدا فرعون را از اختیارش محروم کرد، بلکه به این معنا میگیرد که خدا او را شایسته لطف و فیض مددرسان خود ندانست تا او را کمک کند که از انتخاب آزادانه رفتار شیطانی منصرف شود.
در جای دیگری از کتاب مقدس میگوید: «بهوسیلۀ فیض، قدرت مییابیم که در نظر خدا دقیقا همان باشیم که او انتظار دارد و همچون فرزندان در مقابل پدر باشیم» (اول یوحنا، فصل3: آیۀ 1 و 2) خداوند برای اینکه انسان را به سوی خود راهنمایی نماید و به نجات برسد وسایل گوناگونی قرار داده است که عبارتاند از: کتاب مقدس که بهوسیلۀ آن به معرفت نجاتبخش مسیح برسد و دعا یا نیایش که در جهت طلب دریافت مواهب یا الطاف الهی از طرف خداوند، اصرار ورزیده شود و آداب و شعائر مقدسی که در دین مسیح از طریق آنها، لطف و عنایت خداوند شامل حال شرکت کنندگان در مراسم میگردد که از جملۀ این آیینها عبارتانداز: غسل تعمید، عشاء ربانی، که مورد قبول غالب پروتستانهاست."