خلاصة:
آیت الله مطهری در کتاب خود با عنوان جاودانگی ارزش های اخلاقی، از چگونگی درک حدوث
وقایع در این جهان سخن به میان می آورد. این وقایع اغلب بر حسب اصل علیت مادی گرایانه
فهم درمی آیند. با این حال، دیدگاه او این است که این تبیین، توجیه کننده«عوامل معنوی»لازم برای
درک کامل وقایع نیست. اگرچه عوامل معنوی ناقض اصل علیت نیستند، مع الوصف چیزی بر ابعاد
آن می افزایند که این حرکتی به ورای مادی گرایی است؛زیرا چنان که او می گوید،«جهان وقایع از
ساختاری پیچیده تر برخوردار است و عوامل متعددی وجود دارند که موجب رویدادی می شوند».
جان هووارد یودر، متکلم منونایت، با تقریرات شهید مطهری موافق است؛ اما برای بیان آنها از لسان
متفاوتی استفاده می کند. برای مثال، او می گوید،«رابطه میان اطاعات خلق خدا و پیروزی آرمان
الهی از سنخ رابطه و معلولی نیست،بلکه از نوع رابطه صلیب و رستاخیز[مسیح]»است.این مقاله از
آن جهت که در رابطه اخلاق و علیت،به ویژه در چگونگی درک عاملیت/مسئولیت انسانی تحت اراده
الهی کندوکاو می کند،دو نویسنده مزبور را در گفتمان و تبادل نظر با یکدیگر قرار می دهد.
ملخص الجهاز:
تصريح کلي او، که ناظر به تفســير مادي گرايانه از جهان است ، عبارت است از کلامي به اين مضمون که «جهان وقايع ، ساختار پيچيده تري دارد و عوامل بسياري در کارند که موجب واقعه اي مي شوند» تماشاگه راز، پژوهش نامه انديشه هاي استاد مرتضي مطهري .
(58 موضــوع مورد علاقة من در اينجا به طور خاص ، اخلاق و عامليت اخلاقي اســت ؛ يعنــي اينکه چگونه ديدگاه مطهري در خصوص عليت مادي و معنوي الهام بخش نوعي شيوة زندگي تحت ارادة الهي است .
آنچه من از تفکر مطهري در اينجا درک مي کنم اين است که ما به منزلة عوامل اخلاقي بايد سرنوشت بشري را نه تنها از حيث نيروهاي مادي دســت اندرکار اطراف خودمان بررســي کنيم ، بلکه بايد اين کار را با تصديق و اذعان به اينکه نيروهاي معنوي نيز دست اندرکارند انجام دهيم .
وي در مقام تبيين رابطة ميان اعمال انســاني صحيح و عدالت فرجامين الهي ، تعبيري اين چنين دارد: «رابطه ميان اطاعت خلق خدا و پيروزي آرمان الهي ، به مثابه رابطه اي از سنخ رابطة علت و معلول نيست ؛ بلکه از نوع رابطة صليب و رستاخيز مسيح است » (٢٣٢ :Yoder, The Politics of Jesus).
يودر در اينجا منکر قانون عليت نيست ؛ بلکه همانند مطهري ، اذعان دارد که درک مادي گرايانه از علت و معلول نمي تواند تبيين کنندة تمام آن چيزهايي باشد که در اين دنيا اتفاق مي افتند.