خلاصة:
مقالۀ حاضر به بررسی سه تکواژ پربسامد «-ænæ»، «-æwæ» و «-æɾæ» در زبان هورامی (گونۀ پاوه) میپردازد. ماهیت این تکواژها که به صورت پسوند به اسم میپیوندند و معنایی مشابه حروف اضافه دارند، چندان مشخص نیست. سؤال این پژوهش این است که ماهیت این سه تکواژ چیست. در این راستا، نخست تعداد 52 حرف اضافۀ هورامی استخراج و طبقهبندی شدند، ساخت گروه حرف اضافهدار هورامی مشخص شد، حالت غیرصریح و نشانههای آن معرفی شدند و سه فرضیه مطرح شد که بر اساس آنها این سه تکواژ یا پساضافه، یا اجزاء تشکیلدهندۀ حروف اضافه و یا تکواژهای حالتنما هستند. بررسی دادههای زبانی نتایجی آن گونه به دست نداد که بتوان یک فرضیه را پذیرفتنیتر از بقیه به شمار آورد. در نهایت سه فرضیۀ مذکور با جهانیهای مطرحشدۀ مرتبط نیز محک زده شدند، اما این رویکرد نیز به نتیجهای قطعی و متقن منتهی نشد. به نظر میرسد این سه تکواژ بقایای در حال حذف یا تغییر از یک نظام در گذشتۀ زبان هستند، یا نظام پساضافهای یا نظام حالت. اظهار نظری دقیقتر از این ممکن نیست و بررسی بیشتری میطلبد.
In this paper we have investigated three frequent morphemes in Hawrami of Paveh, namely, “-ænæ”, “-æwæ” and “-æɾæ”. The nature of these morphemes is unknown. They are attached to nouns with a meaning like that of adpositions. We aim to explore what these morphemes are. We first elicited and classified 52 Hawrami prepositions, determined the structure of Hawrami Prepositional Phrase, introduced Oblique case and its markers in Hawrami, and then we put forward three hypotheses regarding the nature of the three morphemes. Based on our hypotheses, the morphemes are either postpositions, part of complex adpositions, or case markers. Analyzing the data we could not decide on the acceptability of either hypotheses. After all, we tried hypotheses with language universals, but this effort did not help, too. It seems that these three morphemes are disappearing or changing remnants of an old system in Hawrami postpositional or case system. We could not make any remark more precise than that.
ملخص الجهاز:
در اين راسـتا، نخسـت تعـداد ٥٢ حـرف اضـافۀ هـورامي اسـتخراج و طبقه بندي شدند، ساخت گروه حرف اضافه دار هورامي مشخص شد، حالت غيرصريح و نشانه هاي آن معرفي شـدند و سـه فرضيه مطرح شد که بر اساس آنها اين سه تکواژ يا پس اضـافه ، يـا اجـزاء تشـکيل دهنـدة حـروف اضـافه و يـا تکواژهـاي حالت نما هستند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) ماهيت اين تکواژها به درستي مشخص نيست ، اگرچه مکنزي ٤ (١٩٦٦: ٥٤-٥٦) به سادگي آنها را «پسوندهاي پس اضافه اي »٥ مينامد که با تعداد معدودي از حروف اضافه (بيشتر bæ بـاʻ و ʤæ ازʻ) ترکيب شده و حروف اضافۀ مرکب تشکيل ميدهند؛ اما اين سه تکواژ بـه تنهـايي نيز به کار ميروند (مثال هاي ٢، ٤ و ٦) و علاوه بر اين با بسياري ديگر از حـروف اضـافه نيـز 4.
آيا نميتوان فـرض کـرد که اين تکواژها (در کنار نشانۀ حالت غيرصريح -i-) بازماندگان ونـدهاي حالت نمـايي باشـند که در تاريخ زبان هاي ايراني مشـاهده ميشـوند و اکنـون حالـت دري، ازي و بـه اي را نشـان ميدهند؟ بنابراين سؤال اين است که سه پسوند «ænæ-»،æwæ« -» و «æɾæ-» و گونه هايشـان (کـه در ادامه آنها را اختصارا سه تکواژ ميناميم ) حرف اضـافۀ مسـتقل هسـتند يـا بخشـي از حـروف اضافۀ مرکب و يا تکواژهاي نشان دهندة حالت .
نشانه هاي حالت غيرصريح در هورامي بافت مثال نشانه (به تصویر صفحه مراجعه شود) پيشتر ذکر کرديم که سه تکواژ مورد بررسي با بسياري از حروف اضـافه همـراه ميشـوند، بنابراين ساخت گروه حرف اضافه دار در (٧)، بر اساس حضور يا عـدم حضـور سـه تکـواژ و حضور يا عدم حضور نشانۀ حالت ، چنان که در جدول شمارة (٣) نشـان داده شـده ، مـيتوانـد هشت صورت مختلف داشته باشد.