خلاصة:
این مقاله به نقد چگونگی طراحی مسیرهای حرکتی کاربران در کتابخانه ملی ایران می پردازد و نشان می دهد سازماندهی فضاهای معماری در یک کتابخانه، چگونه می تواند بر سهولت دسترسی به فضاهای مختلف و زمان صرف شده برای دسترسی به آنها این کار موثر باشد. نتایج این مطالعه می تواند کارایی کتابخانه ملی را از این نظر تعیین و اثرات آن را نشان دهد. هدف اصلی این پژوهش، ارائه نمونه ای الگووار برای سنجش ارزیابی طراحی بناهای ساخته شده و آشکارسازی نکاتی است در مورد طراحی معماری بناهایی که طول مسیر دسترسی در آنها اهمیت ویژه ای دارد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها، پیمایشی است. جامعه آماری کاربران کتابخانه ملی ایران در دو دوره متفاوت تابستان و پاییز انجام شده است. پس از تعیین مسیرها توسط پرسش از مراجعان و انتقال آنها به روی نقشه رایانه ای بنا، فاصله های طی شده میان مراکز حرکتی، تعیین و پس از تحلیل، یافته ها به صورت جدولها و نمودارهایی ارائه شده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش آماری (توصیفی و استنباطی) استفاده شده است. نتیجه کلی اینکه باید میان تعداد دفعات مراجعه و طول مسیر رابطه ای معنادار وجود داشته باشد. بررسی حاضر نشان می دهد کتابخانه ملی از این وضعیت ایده آل اندکی فاصله دارد
ملخص الجهاز:
این مقاله سازماندهی فضایی کتابخانه را از نظر همجواری و دوری و نزدیکی فضاها که نقش مهمی در بازده راندمان کاربران در هر نوبت مراجعه به کتابخانه بازی میکند، به شیوهای علمی، در کتابخانه ملی ایران بررسی کرده است، تا نشان دهد طراحی معماری تا چه حد در صرفهجویی در زمان کاربران تأثیرگذار است.
بر همین اساس، با بررسی رابطة کمی میان این دو در کتابخانه ملی ایران، تلاش شده شاخصهای برای نشان دادن میزان بهینهبودن سازماندهی فضایی بنا از دیدگاه مسیر حرکتی مورد استفاده کاربران به دست داده شود.
سؤال اول پژوهش: کانونهای حرکتی و خطوط مسیرهای ارتباطی کتابخانه ملی از نقطهنظر مسیر حرکتی کاربران به چه شکل است؟ تصویرهای شمارة ۱، 2 و 3 نقشههای طبقات منفی تا مثبت یک کتابخانه ملی را نشان میدهد که فضاهای مورد استفاده کاربران در آنها واقع شده است.
فراوانی و درصد فراوانی بخشهایی که بیش از 30 دفعه به آنها رجوع شده است </رجوع شود به تصویر صفحه></رجوع شود به تصویر صفحه> همانگونه که در نمودار 2 دیده میشود، تالار مطالعه منابع علوم و فنون، نمازخانه، محل تحویل وسایل آقایان، مسیر ورودی به نمازخانة کتابخانه، تالار مطالعة کتابخانه عمومی، محل تحویل وسایل خانمها، مسیر حرکت از نگهبانی اصلی کتابخانه به سمت کتابخانه، مدخل ورودی به طبقات کتابخانه، ورودی تالار مطالعة کتابخانه عمومی، مسیر ورودی به کتابخانة عمومی و سالن همایش، و محوطه اصلی ورود به کتابخانه به ترتیب از 30 دفعه مراجعه تا 287 مراجعه را دارند.