خلاصة:
هدف: هدف اصلی مقاله حاضر بررسی چگونگی تغییر عنوان رشته از «کتابداری و اطلاع رسانی» به «علم اطلاعات و دانش شناسی» در ایران است.
روش: در پژوهش حاضر از روش تحلیلی _ تاریخی استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش شامل آثار، رخدادها، تلاش ها و اقدام‌های انجام شده درخصوص تغییر نام رشته کتابداری از آغاز تاکنون است. به‌همین‌منظور، ابتدا نام رشته بر اساس برنامه های درسی و آموزشی از سال 1344 تاکنون بررسی و طبقه بندی شد. سپس بنیان های فکری و رویکردهای غالب در شکل گیری عنوان شناسایی و تبیین گردید. همچنین، مجموعه اقدام‌ها و تلاش های صورت‌گرفته تا پیش از تغییر عنوان در 23 مهر 1391، که در حقیقت پیش‌زمینه های تغییر عنوان رشته به‌شمار می‌روند، شناسایی و نقش هر یک مشخص شد. در نهایت، تاریخ نگاری و پیشینه دو اصطلاح «علم اطلاعات» و «دانش شناسی» بر اساس حضور در عنوان‌های بروندادها و رخدادهای علمی رشته ترسیم گردید.
یافته ها: نتایج این بررسی نشان داد، برنامه های درسی و آموزشی مصوب از آغاز تاکنون حکایت از سه دوره زمانی با سه‌عنوان مجزای «کتابداری»، «کتابداری و اطلاع رسانی»، و «علم اطلاعات و دانش شناسی» را دارد که به‌ترتیب محور اصلی آن ها «آموزش فهرست‌نویسی و رده بندی»، «توسعه خدمات کتابداری و اطلاع رسانی»، و «آموزش فناوری اطلاعات» بوده است. دیگر نتایج این بررسی نشان داد در شکل گیری عنوان جدید رشته سه رویکرد غالب «دانش شناسی»، «علم اطلاعات» و « عناوین ترکیبی» نقش داشته اند که سردسته رویکرد اول هوشنگ ابرامی، سردسته دومی عباس حری، و سومی به دلیل تعدد و تنوع فکری و عدم تمرکز بر یک عنوان، فاقد سردسته است.
نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان داد عنوان جدید در حقیقت شکل تغییریافته و اصلاح‌شده عنوان قدیم است. افزون بر این، آثار ذکرشده در این مقاله، کتاب‌شناسی مناسبی برای تحقیقات آینده خواهد بود.
ملخص الجهاز:
یافته‌ها: نتایج این بررسی نشان داد، برنامه‌های درسی و آموزشی مصوب از آغاز تاکنون حکایت از سه دورۀ زمانی با سه‌عنوان مجزای «کتابداری»، «کتابداری و اطلاع‌رسانی»، و «علم اطلاعات و دانش‌شناسی» را دارد که به‌ترتیب محور اصلی آن‌ها «آموزش فهرست‌نویسی و رده‌بندی»، «توسعۀ خدمات کتابداری و اطلاع‌رسانی»، و «آموزش فناوری اطلاعات» بوده است.
کتابداری و اطلاع‌رسانی، علم اطلاعات و دانش‌شناسی، تاریخ نگاری، تغییر نام مقدمه مطالعه و بررسی آموزش رسمی دانشگاهی رشتۀ کتابداری که از سال 1344 در دانشگاه تهران شروع شد و وجود تحولات و دگرگونی‌های متعددی که در طول نیم‌قرن گذشتۀ این رشته شاهد آن بوده و به خود دیده است نظیر تغییر و تحولات عنوانی رشته، تغییر ماهیت خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی، تغییر نگرش‌ها و دیدگاه‌های متخصصان رشته، نگرش جامعه نسبت به رشته، تقاضاها و فشارهای جامعۀ دانشجویی و تحصیل‌کردگان رشته، تغییر محتوایی برنامه‌های درسی، ایجاد دوره‌های جدید کارشناسیارشد و دکتری، تغییر در محتوای درس‌های گرایش‌های ارشد، حذف برخی از گرایش‌ها در مقطع کارشناسیارشد و دکتری، حذف گرایش‌های شش‌گانۀ دورۀ کارشناسی، ایجاد رشته‌های میان‌رشته‌ای، حضور فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی، تغییر در محتوای منابع درسی و غیردرسی، جملگی از وجود چالش‌هایی حکایت دارد که برنامۀ درسی رشته در سال‌های گذشته داشته است.
پرسش سوم: بنیان‌های فکری و شکل‌گیری رویکردهای غالب پیرامون عنوان رشته بررسی متون و رخدادهای حوزۀ علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران تا قبل از تغییر عنوان رشته به «علم اطلاعات و دانش‌شناسی» حکایت از سه رویکرد غالب دارد: رویکرد اول: دانش‌شناسی سردسته این رویکرد «هوشنگ ابرامی» است.
(
, 
, 
)
