خلاصة:
سعدی از جمله سخنورانی است که علاوه بر زبان فارسی، اشعاری نیز در قالب‌های مختلف به زبان عربی سروده که نشان‌دهندۀ کمال مهارت و تسلط وی بر این زبان است. در این پژوهش، استعاره که مهم‌ترین مبحث در بلاغت به‌شمار می‌رود، در اشعار عربی سعدی بررسی و نقد و تحلیل شده‌است. باید گفت سخنور شیرازی در مجموع 109 بار از تصویر استعاری بهره برده که از این میان، 25 مورد به صورت مصرّحه و 84 مورد به صورت مکنیّه به‌کار رفته‌است. وی در کاربرد استعاره بیشترین توجه را به تشخیص داشته، به گونه‌ای که در 82 مورد، تصویر استعاری خود را از این طریق ارائه کرده‌است. این شیوۀ کاربرد استعاره، سبب غنای تصاویر، پویایی، تحرک و حیات انسانی در اشعار عربی سعدی شده‌است. مهم‌ترین ویژگی تصویر استعاری را در این اشعار باید سادگی و روشنی آن‌ها دانست که به دور از هر گونه ابهام و ایجاد تزاحمی، در خدمت انتقال اندیشه‌ها و مضامین مورد نظر گوینده بوده‌اند.
Sa'adi is one of the Persian poets and writers who have composed poems in different forms of Arabic language that shows his special skill and fluency in this language. Metaphor، as the most important rhetoric issue، has been discussed and analyzed in Sa'adi's Arabic poems in present research. It should be noted that he has totally used the metaphorical images 109 times، out of which 25 as stipulated and 84 as implicit metaphors. In using metaphors، he has paid his most attention to personification، the way he has presented 82 of his metaphorical images. This type of metaphor utilization has resulted in richness of images، dynamism، mobility، and human life in Sa'adi's Arabic poetms. The most important feature should be considered of the metaphorical images in these poems is their simplicity and clarity which helps، far from any ambiguity and controversy، conveying the thoughts and the themes of the poet's mind.
ملخص الجهاز:
در اشعار عربی سعدی، از میان ٢٥ مورد استعارٔە مصرحه ، ٨ مـورد بـه همـین صـورت به کار رفته است ؛ از جمله در مثال زیر که «مدامع » در معنای «جای اشک و مجرای آن »، به عنوان ملایم مشبه ، سبب شده تا ذهن خواننده به معنای مجازی مشبه به ، یعنـی «طوفـان نوح » که «اشک زیاد» است ، پی ببرد: «ترکــت مــدامعی طوفــان نــوح و نـــار جـــوانحی ذات الوقـــود» (سعدی شیرازی، ١٣٨٩: ٧٧١).
همچنین ، در بیت زیر که «بدور» جمع «بدر» و استعارٔە مصـرحه از «معشـوق » اسـت و «اکله » به معنای «چادر و خیمه »، که از ملایم مشبه محـذوف اسـت ، ذهـن را بـه مفهـوم معشوق هدایت میکند و باید گفت ، شاعر با آوردن «اکله »، ترجیح محبوب را بر ماه قـوت بخشیده است : «متی طلع البـدر اشـتعلت صـبابه بما فی فـؤادی مـن بـدور اکلـه » (سعدی شیرازی، ١٣٨٩: ٧٧٣).
باید گفت در اشـعار عربـی سـعدی هـم ایـن کمیابی مصداق دارد؛ چراکه از مجموع ٢٥ مورد استعارٔە مصرحه ، تنهـا در ٢ مـورد از ایـن نوع استعاره استفاده کرده که دو مورد آن در بیت زیر به کار رفته است : «ایتلفنی نبل و لم ادر مـن رمـی ایقتلنی سـیف و لـم ار ضـاربی» (سعدی شیرازی، ١٣٨٩: ٧٧٦).
جدول ١: انواع استعاره ها در اشعار عربی سعدی {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ١٠ـ تشخیص همان گونه که میدانیم در تصویری که بنیانش بر پایۀ استعاره مکنیـه باشـد، «مشـبه بـه » محذوف است و «مشبه » همراه با یکی از لوازم مشبه به ذکر میشود.
(
, 
, 
)
