خلاصة:
پژوهش حاضر به منظور رفع بخشی از معضلات نظام تربیتی و حرکت در جهت تدوین
پشتوانه نظری فلسفی بومی، در زمینه اهداف تعلیم و تربیت و بایسته های آن بر اساس
دیدگاه ابن سینا درباره نفس انجام شد. روش پژوهش تحلیلی استنباطی است و نتایج بیانگر
این است که هدف نهایی تعلیم و تربیت از نظر ابن سینا دستیابی به سعادت حقیقی )عقل مستفاد(
است و اهداف واسطه ای ذیل مراتب نفس، ابزاری هستند برای تحقق این هدف، و
بایسته های آنها زیر چتر بایسته های هدف نهایی قرار می گیرند. بنا بر یافته ها، دیدگاه ابن سینا
به تعلیم و تربیت رسمی محدود نمی شود و سلامت جسم نیز در هر مرتبه باید مورد توجه
قرار گیرد. نظام تربیتی ابن سینا نیز نظامی عقلانی است و شهود در دیدگاه او همان شهود
عقلی می باشد. پژوهش همچنین نشان می دهد که گزینش معلمان برجسته، شروع آموزش با
رشد نسبی جسمانی و توجه به تفاوت های فردی، در میزان تحقق اهداف، نقشی اساسی دارد.
The present study aims at resolving some of the issues in educational system and moving towards compiling a local theoretical-philosophical support for the goals of education and its requisites on the basis of Avicenna’s view on the soul. The research method was analytical-inferential, and the results showed that the ultimate goal of education for Avicenna is achieving the true felicity (intellectus adeptus), and the intermediary goals under the stages of the soul are devices for realization of this goal, and their requisites are placed under the requisites of the ultimate goal. According to the findings of the study, Avicenna’s view is not restricted to the formal education, and the body’s health must be considered in any stage. Avicenna’s educational system is a rational system; and for him, intuition is the very intellectual intuition. This study also shows that selecting prominent teachers, beginning education along with appropriate physical growth, and paying attention to individual differences have a fundamental role in realization of the goals.
ملخص الجهاز:
روش پژوهش تحلیلی ـ استنباطی است و نتایج بیانگر این است که هدف نهایی تعلیم و تربیت از نظر ابن‌سینا دستیابی به سعادت حقیقی (عقل مستفاد) است و اهداف واسطه‌ای ذیل مراتب نفس، ابزاری هستند برای تحقق این هدف، و بایسته‌های آنها زیر چتر بایسته‌های هدف نهایی قرار می‌گیرند.
مراتب نفس، حدس، اهداف تعلیم و تربیت، بایسته‌ها، ابن‌سینا مقدمه تعلیم و تربیت همواره برای تمامی جوامع و ملت‌ها مهم بوده و امروزه نیز تنها راه تحقق انسان واقعی، و به تبع آن، وسیله‌ای منحصر به فرد برای رشد و پیشرفت هر چه بیشتر جوامع و دستیابی آنها به کمال مطلوب است.
از این رو در پژوهش حاضر دیدگاه ابن‌سینا ـ به عنوان اندیشمندی مسلمان، پرورش یافته در فرهنگ ایرانی و پیشگام در طرح مباحث تربیتی از میان فلاسفه مسلمان، که به تفصیل به بحث نفس پرداخته و نوآوری‌های وی در این عرصه بیانگر اهتمام بسیار جدی او به بحث نفس است به گونه‌ای که می‌توان نفس را محور فلسفه او، و او را فیلسوف نفس نامید ـ برای بیان اهداف تعلیم و تربیت بر اساس نفس به منظور رفع بخشی از معضلات موجود و حرکت در جهت تدوین چارچوب نظری ـ فلسفی جامع که در فرهنگ ایرانی ـ اسلامی نشو و نما یافته باشد، انتخاب گردید.
در رابطه با عقل عملی نیز ابن‌سینا معتقد است که سعادت حقیقی جز به اصلاح جزء عملی نفس به کمال خود نمی‌رسد که تأکید شیخ بر اصلاح این جزء را باید به دلیل رابطه آن با بدن و نقشی که در ارتباط با عقل نظری برای دریافت معرفت از عقل فعال دارد، دانست.
(
, 
, 
)
