خلاصة:
محیطزیست و توسعه، دو موضوع اساسی از نگرانیهای جهان هستند. تاثیرپذیری محیطزیست از فعّالیّتهای انسان و افزایش تقاضا در استفاده از منابع، امری است که پژوهشگران را بر آن میدارد تا مناطق آسیبپذیر را شناسایی کرده و در صورت لزوم، اقدام لازم در راستای مدیریت و حفاظت محیطزیست و توسعة پایدار تبیین گردد. در این راستا، شاخص آسیبپذیری محیطزیستی استان لرستان با مشخّصههایی از شرایط طبیعی (توپوگرافی، اقلیم، زمینشناسی، شاخص نرمال پوشش گیاهی و تراکم آبراهه)، محیطی (کاربری سرزمین، شاخص آسیبپذیری دراستیک و فرسایشپذیری) و انسانی (تراکم جادّه، تراکم جمعیّت و محلّ انباشت زبالههای شهری) ارزیابی شد. به این منظور، از دو فرایند تحلیل سلسلهمراتبی و ترکیب خطّی وزنی استفاده شد. نقشههای شاخص آسیبپذیری محیطزیست حاصل از دو روش یادشده، در 5 طبقة آسیبپذیری خیلیکم، کم، متوسّط، زیاد و شدید طبقهبندی شدند. بر پایة نتایج حاصل از روش تحلیل سلسلهمراتبی، 76/ 1% استان با مساحت 1/ 482 کیلومتر مربع در طبقة آسیبپذیری شدید قرار گرفت؛ همچنین، بر پایة نتایج حاصل از روش ترکیب خطّی وزنی، 18/ 14% با مساحت 4/ 3998 کیلومتر مربع در طبقة آسیبپذیری شدید قرار گرفت.لکّههای داغ در سطح استان، شامل مرکز و جنوب شهرستان الشتر، مرکز و شرق شهرستان خرّمآباد، مرکز و شرق شهرستان بروجرد، مرکز دورود، شمال و شرق الیگودرز و شمال ازنا هستند. در شهرستانهای کوهدشت، رومشکان و دوره به صورت پراکنده و در غرب شهرستان پلدختر و شمال غرب و جنوب غرب نورآباد، به عنوان لکّة داغ شناخته شدند. در نهایت، اولویّت آسیبپذیری منابع آبهای سطحی و زیرزمینی، پوشش گیاهی و خاک در سطح استان مشخّص شد.
The environment and development are two major concerns worldwide. The state of being under the influence of human activities and the increase in demands for resources utilization is a factor which prompts researchers to vulnerable areas and take necessary measures where it is required to manage and protect the environment and sustainable development. In this study, environmental vulnerability index EVI of Lorestan province with characteristics of natural impacts (topography, climate, geology, vegetation index NDVI, water density), environmental impacts (erosion, land use, DRASTIC index) and human impacts (road density, population density and waste depot location), have been investigated. For this purpose, two analytic hierarchy process AHP and weighted linear combination WLC , based on the geographic information system, have been used. Environmental vulnerability impact maps of the two methods were categorized in 5 classes of very low, low, moderate, high and extreme vulnerability. Based on the results of the AHP method, 1.76% of the province with an area of 482.1 km2 is located in the category of extreme vulnerability. Also, based on the results of the WLC method, 14.18% with an area of 3998.4 km2 was placed in the category of extreme vulnerability. Hot spots in the province include the center and south of Aleshtar City, the center and east of Khorramabad City, the center and east of Boroujerd City, Doroud center, north and east of Aligoudarz and northern Azna. In the cities of Kouhdasht, Rumeshkan, Doureh and in the west of the city of Poldokhtar and northwest and south west of Nourabad known as hot spots. Finally, the priority of vulnerability to surface and underground water resources, vegetation and soil was determined in the province.
ملخص الجهاز:
نقشة ارتفاع استان لرستان و موقعیت جغرافیایی آن در کشور مواد و روشها در این پژوهش، مجموعهای از ویژگیهای شرایط طبیعی شامل: ارتفاع، شیب، میانگین دما، میانگین بارندگی، زمینشناسی، شاخص نرمال پوشش گیاهی و تراکم آبراهه؛ و شرایط محیطی شامل: فرسایش خاک، کاربری سرزمین و شاخص دراستیک؛ و شرایط انسانی شامل: تراکم جمعیت، تراکم جاده و محل انباشت زبالههای شهری بررسی شدهاند (ساهو و همکاران، 2016؛ وانگ و همکاران، 2008 الف) (جدول 1).
با توجه به اینکه برای مقایسة نقشههای شاخص آسیبپذیری محیطزیستی حاصل از دو روش تحلیل سلسلهمراتبی و ترکیب خطی وزنی لازم است ارزش پیکسلی یکسان داشته باشند؛ به این منظور، طبق رابطة 3 نرمال شدند: (رجوع شود به تصویر صفحه) بر اساس رابطة بالا، X’: ارزش نرمالشدة پیکسل i؛Xi: نقشه اصلی؛Xmin: حداقل ارزش پیکسل و Xmax: بیشینة ارزش پیکسل است (لیو و همکاران، 2017).
وسعت طبقات نقشة شاخص آسیبپذیری محیطزیستی حاصل از دو روش تحلیل سلسلهمراتبی و ترکیب خطی وزنی (کیلومتر مربع) (رجوع شود به تصویر صفحه) جدول 5.
تصویر لکههای داغ بر اساس نقشة تجمیعشدة دو روش تحلیل سلسلهمراتبی و ترکیب خطی وزنی بحث آسیبپذیری زیستمحیطی، در معرض خطر قرار گرفتن نهادهایی مانند اکوسیستم، جمعیت و فرایندهای فیزیکی و زیستی را نشان میدهد که این موارد، خود از فعالیتهای انسانی تأثیر میپذیرند (کالی و همکاران، 2004)؛ بنابراین، لازم است بسیاری از مشخصهها که بیانگر شرایط طبیعی و انسانی باشند، بررسی شوند.