خلاصة:
تغییرات کارکردی روستاهای حوزه نفوذ کلانشهرها، از جمله تغییرات مهمی است که در دهه های اخیر در برخی از نواحی روستایی ایران از جمله روستاهای اطراف تهران مشاهده می شود. در این بررسی روند تغییرات کارکردی سکونتگاه های روستایی جنوب غربی کلانشهر تهران پس از پیروزی انقلاب اسلامی (دوره زمانی ١٣٩٢-١٣٥٧) در طی چهار مرحله شامل بررسی ابعاد تغییرات کارکردی ، علل و عوامل ، پیامدها و ارائه راهکارهای توسعه و ساماندهی روستاها انجام شد. ناحیه مورد مطالعه شامل ٤ دهستان و
١٣ روستا در حال حاضر و ١٧ روستا در گذشته بوده است . ابعاد تغییرات کارکردی شامل بعد جمعیتی ، ساختار اشتغال و فعالیت ، کاربری اراضی ، اجتماعی - فرهنگی و ویژگی های کالبدی ، سیما و چشم انداز روستاها می باشد. نتایج به دست آمده حاکی از دگرگونی های گسترده از سال ١٣٥٧ تا ١٣٩٢ در تمامی ابعاد مورد بررسی است . در بخش جمعیتی این تغییرات شامل افزایش تعداد جمعیت و خانوار و نرخ رشد بالا، توزیع نابرابر جمعیت در روستاهای ناحیه به صورت تمرکز شدید در چند روستا و تخلیه جمعیتی تدریجی روستاهای کوچک ، پدید آمدن مهاجرت پله ای بوده است . در بخش اشتغال و فعالیت شامل تغییر سهم اشتغال به صورت کاهش در فعالیت های اولیه (کشاورزی ، باغداری و دامداری ) و افزایش در سهم مشاغل آزاد، کارگری صنعتی و مشاغل خدماتی و کارمندی در روستاها، کمرنگ شدن نقش شهرهای میانی و ارائه خدمات به روستاها از طرف تهران بطور مستقیم ، کاهش سطح زیرکشت زمین های کشاورزی ، تغییر الگوی کشت از کشت معیشتی به کشت غیرمعیشتی و تغییر در نوع محصول کشاورزی تولید شده مطابق با نیازهای شهر تهران ، تغییر در نوع بهره برداری از زمین های کشاورزی از نظام سهم بری به نظام اجاره داری ، کاهش دامداری سنتی و افزایش دامداری صنعتی ، افزایش صنایع تولیدی و کارگاهی و افزایش کارکرد گردشگری در روستاها است . در بخش کاربری اراضی ، نتایج نشان دهنده تغییر کاربری شدید اراضی در داخل و خارج از محدوده روستاهاست .
در خصوص ابعاد اجتماعی فرهنگی این تغییرات شامل شهری شدن شیوه زندگی ، تضاد اجتماعی بین مهاجران و بومیان و عدم احساس تعلق مکانی به روستا از طرف ساکنان می باشد. رواج بلندمرتبه سازی ، استفاده از مصالح مقاوم ولی غیربومی ، مجاورت بافت فرسوده و بافت نوساز و آشفتگی فضایی نیز از جمله تغییرات مهم در زمینه کالبدی فضایی بودند. عوامل موثر در تغییرات کارکردی روستاهای مورد مطالعه ، عوامل بیرونی ناشی از نقش و گسترش کلانشهر تهران می باشند. فاصله و دسترسی ، جمعیت پذیری ، محدودیت های توسعه اشتغال کشاورزی ، عامل سیاسی اداری و پیچیدگی روابط شهر و پیرامون در منطقه کلانشهری تهران از جمله عوامل موثر بر تغییرات کارکردی روستاهای جنوب غربی تهران هستند. با افزایش توجه دولت و اعمال ضوابط و مقررات مناسب در ابعاد مورد بررسی می توان به توسعه پایدار روستاهای این ناحیه به عنوان حومه های شهر تهران امیدوار بود.