خلاصة:
این مقاله خط مشی ها و فعالیت های جبهه ملی دوم طی سالهای 1342 - 1339 ش را با نظری به معضلات و منازعات داخلی این گروه سیاسی مورد توجه قرار داده اتس در آغاز مقاله مطالبی در مورد برپایی و تکوین جبهه ملی دوم و چالش های درونی آن ارایه گردید و سپس برروی فعالیت های آن طی سال های 1342 - 1339 ش به تفکیک سه دوره زمانی تمرکز شده چنان که اقدامات واکنش هاو موضع گیری های آن در قبال وقایع سیاسی آن دوره در دوره صدارت اسداله علم، به صورت مفصل و دقیق مورد واکاوی قرار گرفته است
ملخص الجهاز:
٥ اين افراد که به عنوان طيفي مذهبي با بدنه اصلي جبهه در زمينه ديني نيز دچار اختلاف نظر بودند، از سوي ديگر، اعتقادي به سياست سازشکارانه اکثريت رهبران جبهه در مبارزه سياسي عليه حکومت هم نداشتند، در همان برهه زماني يعني ارديبهشت ١٣٤١ش ، نهضت آزادي ايران را به عنوان جناح راديکال و مذهبي جبهه ملي دوم تشکيل دادند.
٣ البته بنابر گزارش ساواک در همان برهه زماني ، اعضاي محبوس جبهه ملي در رويکردشان نسبت به انقلاب سفيد و در مجموع مبارزه سياسي عليه رژيم وقت ، به چهار دسته تقسيم شدند: «مدافعان انقلاب سفيد و نزديکي با رژيم در راستاي اصلاحات (موافق با تز زيرک زاده )، طرفداران اللهيار صالح مبني بر در پيش گرفتن سياست صبر و انتظار، حاميان تز شاپور بختيار در رابطه با ادامه مخالفت با رژيم البته نه به صورت راديکال ، و در نهايت نيز گروهي که خواهان ادامه مبارزه سياسي راديکال در برابر حکومت بودند»،٤ که اين گروه آخر شامل نهضت آزادي ، حزب ملت ايران ، کشاورز صدر و هم قطاران او که سابقه همکاري با حزب توده داشتند و همچنين اکثريت افراد کميته بازار و به ويژه کميته دانشجويي جبهه ملي مي شد.
پهلوي در برهه زماني مورد نظر، به جز رابطه اي که هواداران آن در بازار با روحانيون داشتند،١ هيچ گونه ارتباط رسمي با نهضت روحانيت برقرار ننمود٢ و نه تنها اکثريت سران آن شديداً مخالف همکاري سياسي با روحانيت بشمار مي آمدند، بلکه به دليل عقايد خود مبني بر عدم حضور روحانيت در عرصه سياست ،٣ اعضاي معمولي آن به خصوص در دانشگاه ، رويکرد مثبتي نسبت به حضور روحانيت در عرصه سياسي نداشتند: «وقتي اطلاعيه هاي امام از سال ٤١ به محيط دانشگاهي راه يافت ، دو گروه در برابر اين اطلاعيه ها در دانشگاه مقاومت و ايستادگي کردند: اول ملي گرايان و دوم مذهبي هاي روشنفکر.