خلاصة:
تحولات خاورمیانه در قرن بیستویکم در ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، معادلات سیاسی خاورمیانه را دستخوش تغییر کرده و مسائلی گوناگون را در چشمانداز پژوهشهای منطقه قراردادهاست که مسئله جریانهای سیاسی اسلامگرا از مهمترین آنهاست؛ دراینمیان، اقلیم کردستان عراق هم با توجه به رشد و پیشینه تاریخی گروهها و جریانهای سیاسی اسلامی در آن به دلیل موقعیت راهبردی (استراتژیکی) و تحولات سیاسی و اجتماعی پیشآمده به محلی برای رقابت احزاب سیاسی اسلامگرا با احزاب سکولار با گرایشهای ناسیونالیستی در فرایند انتخابات تبدیلشد اما بهرغم موفقیت و پیروزی احزاب اسلامگرا در بسیاری از کشورهای عربی خاورمیانه، مانند مصر و تونس پس از بهار عربی، احزاب اسلامگرا در تحولات اجتماعی و سیاسی کردستان عراق و فرایند انتخابات به موفقیت دستنیافتند. فرضیه این پژوهش، مبتنیبر روش تحلیلی و اسنادی آن است که سه متغییر اصلی یعنی «غلبهیافتن اندیشههای ناسیونالیسم قومی، غلبۀ جریانهای رقیب حزبی سکولار و حضور نیروهای خارجی (ایالات متحده آمریکا)» در ناکامی احزاب اسلامگرا در کردستان عراق، تأثیرگدار بودهاست
ملخص الجهاز:
ت- علل ناکامی حضور جریانهای اسلامی در ساختار قدرت حکومت اقلیم از دلایل عمدۀ بهقدرتنرسیدن احزاب و گروههای اسلامی و اثرگذارنبودن آنها در ساختارهای سیاسی و اجتماعی کردستان عراق در طول دو دهۀ گذشته؛ علاوهبر عدم وحدت گروههای اسلامی میتوان به «غلبهیافتن ناسیونالیسم قومی و قومگرایی»، «غلبۀ جریانهای رقیب و احزاب سکولار» و «عامل خارجی» اشارهکرد: غلبه ناسیونالیسم قومی و قومگرایی رشد آگاهیهای قومی و نژادی و همچنین مطالبات سیاسی، یکی از متغیرهای عمده و تأثیرگذار بر روند جریانهای سیاسی در کردستان عراق بودهاست و احزاب سیاسی سکولار با برجستهکردن اندیشههای ناسیونالیستی و مطالبات قومی توانستند افکار مردم منطقه را بهسوی خود جلبکنند و بهواسطۀ این گرایشها توانستند در روند تحولات سیاسی و اجتماعی کردستان عراق در مقاطع مختلف زمانی نقشی سازنده ایفاکنند و با رهبری مردم و توجهدادن آنها به ایدئولوژی خود، عرصه را بر دیگر جریانهایی که ایدئولوژی اسلامی و مذهبی داشتهاند؛ تنگکنند؛ بهعبارتدیگر، غلبۀ گفتمان ناسیونالیستی بر گفتمان اسلامی که در کردستان عراق ازطرف احزاب سکولار و غیرمذهبی در طول تاریخ مبارزاتشان رواجداشت، از بهقدرترسیدن جریانهای اسلامی و مذهبی در کردستان جلوگیریکردهاست؛ ازجمله مهمترین این احزاب میتوان به حزب دموکرات کردستان عراق و اتحادیۀ میهنی کردستان عراق اشارهکرد.