خلاصة:
چهار عنصر طبیعی آب. آتش, هوا و خاک در بیشتر آیینهای کهن باستانی خصوصا ایران و هند از جایگاه بسیار مقدسی
برخور دارند. قائّل شدن تقدس و حرمت برای هر پدیده طبیعی حکایت از حضوری اساسی و بنیادین در ذهن و باورهای انسان
دارد. چنانکه آب به عنوان بنمایه آفریش و مظهر پاکی و پاککنندگی است و همچنین به عنوان محافظ چیزهای خوب در
مقابل نیروهای اهریمنی دانسته میشود. آب از کهن الگوها و نمادهای اساطیری مهم تاریخ باستان بشر است. چنانکه حماسة
گیل گمش, طوفان نوح, جستجوی اسکندر برای آب حیات و... حول محور آب است؛ و در کتاب مقدس زرتشتیان اوستا در دو
بخش مهم به نام آبان پشت و تیریشت درباره آب سخن رفته و همچنین در هند اساس آفرینش جهان و خدایان از آب و در
آب فرض شده است. وجود ایزد بانوان قدرتمندی چون آناهیتا در آیران و سرسوتی در هند دلیل دیگری بر این تقدس و اهمیت
است. در ایران با توجه به پدیده خشکسالی که از گذشته دور گریبانگیر این سرزمین است تقدس و اهمیت آب امری دور از
ذهن نیست که با ورود اسلام و منسوخ شدن آیینهای کهن. این تقدس در غالب وقایع عاشورا و یا آبها را مهریه حضرت زهرا
(ص) دانستن ادامه پیدا کرد. شایان ذکر است که در هند با وجود بارش فراوان و رودهای پر آب بزرگترین اجتماع مذهبی
جهان برای تقدس رود کنگ برگزار میشود.
ملخص الجهاز:
وجود ايزد بانوان قدرتمندي چون آناهيتا در ايران و سرسوتي در هند دليل ديگري بر اين تقدس و اهميت است .
همچنين نوشته اند که ويشنو يکي از سه ايزد بسيار نيرومند هند را به آب که پيش از خلقت اين جهان در همه جا ساري و جاري بود است منسوب داشته اند و بدين جهت او را ناريانا٩ يعني جنبنده در آب ها خوانده اند.
10 در يسنه هاي اوستا به روشني به ويژگي جان بخشي و تطهيرکننده گي آب اشاره شده ؛ چنانکه خطاب به آناهيتا گفته ميشود: آب اردويسورآناهيتا را ميستاييم که به همه جا کشيده شده درمان بخش ، دشمن ديوها، اهورايي کيش ، برازنده ستايش در 11 جهان ، پاکي که افزاينده جان ، پاکي که افزاينده گيتي، پاکي که افزاينده خواسته ، پاکي که افزاينده کشور است .
مطالعه اساطير هند و ايراني حکايت از زنده بودن تمام عناصر طبيعت در نظر آنان و زاييده شدن ، باريدن و روان شدن آب از آسمان و زاييده شده و زاده شدن کوه از زمين و حضور برجسته آب و کوه در دايره خلقت است .
در فقرة ٦٢ زامياد يشت در داستاني به دريا و رود همنامي برميخوريم موسوم به اوزدانو٨ که افراسياب براي به دست آوردن فرکياني به درياي اعظم (وئوروکشه ٩) شناور ميشود، اما فراز وئوروکشه به دريا ورودي ميگريزد که اوزدانو نام دارد و از اين گفته چنان برميآيد که آب آنچنان مقدس و دور از دستبرد اهريمن است که مانند نطفۀ زرتشت در کيانسه (هامون )، فرکياني نيز در درياي اعظم محافظت ميشد.