خلاصة:
شیوههای مختلف سفر به دلیل در پی داشتن هزینههای اقتصادی، اجتماعی، روانی و زیستمحیطی و تاثیر گذاری بر سهولت دسترسی شهروندان به مراکز مختلف از اهمیت بالایی برخوردار است. شهروندان با در نظر گرفتن مقصد سفرها و میزان دسترسی آنها به خودرو، واکنشهای متفاوتی نشان میدهند. عوامل بسیاری چون ساختار فضایی و فرم شهر، ویژگیهای فردی و خانوادگی، ویژگیهای اقتصادی و بسیاری عوامل دیگر در انتخاب شیوهی سفر شهروندان به مقاصد مختلف نقشآفرینی میکنند. از اینرو، پژوهش پیش رو با هدف بررسی سهم اثرگذاری عوامل مختلف فضایی، اقتصادی، زیرساختی و کیفیت وسایل حمل و نقل و همچنین عوامل ذهنی (حسّاسیت به موضوعات کلان و آیندهی جامعه) و عوامل فرهنگی (تمایل و وابستگی شهروندان به وسایل نقلیّهی شخصی)، بر رفتار سفر شهروندان در شهر بابل انجام گرفته است. فرضیهی این پژوهش عبارت است از: عوامل فضایی تا حدّ زیادی شیوهی سفر شهروندان را بیان میکند. همچنین سؤال اصلی اینکه "سهم عوامل فضایی در تعیین شیوهی سفر شهروندان، نسبت به عوامل فردی در چه سطحی است"؟ روش پژوهش از نوع کمْی با استفاده ابزار پیمایشی پرسشنامه با تعداد نمونه 300 خانوار (براساس فرمول کوکران) است. روش نمونهگیری نیز خوشهای چندمرحلهای بوده است. برای تجزیه و تحلیل از نرمافزار آماری SPSS (روش رگرسیون چند اسمی) بهره برده شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که هر یک از متغیّرهای مورد آزمون، بخش قابل توجّهی از واریانس شیوهی سفر شهروندان را بیان کرده و نقش مهمّی در تعیین الگوی سفر شهروندان دارند و ساختار فضایی شهرها تأثیر معناداری بر شیوهی سفر درونشهری داشته است.
Trips، as an inevitable part of the urban life، take place in various modes، each having it’s own special consequences on the urban space. For this reason the different modes taken by citizens can be assessed by urban planner carefully from different aspects. more sustainable trip mode، however، are encouraged by them to achieve more desirable urban environment which، in turn، would lead to sustainable cities. There are some main factors which affect trip modes، including urban spatial structure characters، individual and family characteristics، economic situation، and etc. This paper aims at investigating the effects of individual and spatial factors on trip mode choice of households in Babol as one the main cities in the north of Iran. The research question is finding out the spatial factors effects on trip modes in proportion to those of the individual factors. 300 of households were surveyed using questionnaire which were delivered based on where samples live in three zones; inner (around CBD)، middle and fringe zones. The results، obtained by multinomial regression analysis، show that both of these factors affect family’s trip mode choice to roughly the same extent.
ملخص الجهاز:
در این پژوهش برای شناخت سهم عوامل تعیینکنندهی شیوهی سفر شهروندان در سفرهای درونشهری (به مراکز خدماتی مختلف)، انتخاب شیوهی سفر بهعنوان متغیر وابسته و مجموعهای از عوامل اقتصادی (شامل، متغیرهای مالکیت خودرو و هزینهی سفر با وسایل مختلف)، عوامل فضایی (شامل، متغیرهای موقعیت فضایی محل سکونت شهروندان بهلحاظ میزان فاصله از مرکز شهر و فاصلهی زمانی سفر با وسایل مختلف)، عوامل فرهنگی ـ اجتماعی و نگرشهای فردی (شامل، متغیرهای ارزش اجتماعی خودرو در جامعه و وابستگی شهروندان به خودروی شخصی و تمایل به استفاده از آن در سفرهای درونشهری و همچنین میزان حس مسئولیتپذیری شهروندان نسبت به مسائل کلان و آیندهی جامعه)، عامل کیفیت عملکرد سیستم حمل و نقل عمومی و هزینههای جابهجایی با آن، بهعنوان متغیرهای مستقل مؤثر بر رفتار سفر شهروندان انتخاب شدند.
مقایسهی سهم شیوههای عمومی و شخصی میان مناطق مختلف درونی، میانی و بیرونی نیز بیانگر این است که شیوهی استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در مناطق میانی شهر، احتمال گزینش کمتری نسبت به خودرو شخصی برای سفر به مراکز خرید مییابد (019/0=Sig و 94/0- =B و 392/0=توان نمایی(B)).
نتایج جدول شمارهی 9 (آزمون نسبت احتمال)، عامل اقتصادی (مالکیت خودرو) با توجه به (000/0=Sig و 33/55= کای اسکوئر) و اختلاف زمانی که سفر با خودرو شخصی و حمل و نقل عمومی و موقعیت فضایی محل سکونت خانوار (عامل فضایی) بهترتیب با توجه به میزان معناداری 000/0 و 001/0 و کای اسکوئر 04/13 و 23/24 در سطح 95 درصد اطمینان، تأثیر معناداری در انتخاب شیوهی سفر شهروندان بابلی به مرکز شهر داشته است.