خلاصة:
مفهوم «زمان» در فضای مدرن، به صورت امر غیرفطری و اکتسابی مطرح می‌شود که موجب وحدت و کثرت امور می‌شود. زمان از نظر کانت، به‌معنای زمان فیزیکی – ریاضی، در نظر هگل به‌معنای زمان روحی – تاریخی مطرح است. وبر نیز معنای جدیدی از زمان را برای ترسیم هویت علم اجتماعی مطرح نمود. در این مقاله، بحث از هویت زمان وبری و ماهیت علم اجتماعی در پرتو آن، مدنظر قرار گرفته است. روش این پژوهش، توصیفی – تحلیلی است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که: متعلق علم هماره واقعیت است؛ و واقعیت کل منفرد و شخصی بوده و امر جهان‌شمول نیست. واقعیت بر اساس فرایند تحول تاریخی؛ و نه در شرایط کافی تحقق یافته است. واقعیت، لحظه‌ای است که به‌واسطه قرابت گزینشی، بین اموری همچون اشکال و صورت‌ها اجتماعی با افکار و ایده‌ها به همدیگر پیوند یافته، پاره‌ای از امور به واسطه ربط ارزشی برای انسان مدرن معنادار می‌شوند که معلول آن، روح سرمایه‌داری است.
ملخص الجهاز:
در این مقاله، سؤال اصلی این است که ماکس وبر چه معنایی از زمان را برای تعین و تشخص‌بخشی به ماهیت و موضوع علم اجتماعی خود طرح نموده است؟ هم افق با کانت در توضیح معنای سنجش خرد محض، سنجش عبارت است از: تصمیم دربارة امکان یا امتناع یک متافیزیک، به‌سان کلی و تعیین سرچشمه‌ها، حوزه‌ها و مرزهای این متافیزیک، که باید سراسر بر پایة اصل‌ها صورت گیرد (کانت، 1996، A XII).
وبر، برای روشن‌تر شدن ویژگی‌های علم اجتماعی مد نظر خود، سؤالی مطرح می‌کند مبنی بر اینکه آیا با کاوش در قوانین و توالی‌های تکرارشونده، می‌توان به هدف دانش اقتصادی – اجتماعی؛ یعنی شناخت به واقعیت با توجه به دلالت فرهنگی و مناسبات علی آن، نائل آمد؟ در پاسخ، وی می‌گوید: چنانچه همة روابط مشاهده شده یا قابل تصور زندگی جمعی انسانی را به چند عامل بنیانی غایی، از طریق روان‌شناسی تجزیه شود و تحلیل و طبقه‌بندی جامعی از آنها ارائه شود، قوانین قطعی و دقیقی برای رفتار آنها فرمول‌بندی شود، نتایجی از این‌گونه، دلالتی برای دانش و شناخت از فرهنگ لحظه تاریخی معین، یا هر بعد منفرد و شخصی از این فرهنگ مثل رشد و تحول و نیز معنای فرهنگی سرمایه‌داری به دست نمی‌دهد (همان، ص 120).
وظیفه دیگری که وبر برای رسیدن به علم اجتماعی مدنظر خود مطرح می‌کند، عبارت است از: ترسیم تحلیلی و نظام‌مند از منظومه منفرد و شخصی عامل‌های فوق، در لحظه تاریخی معین و نیز تحلیل تأثیرات معنادار این عامل‌ها بر یکدیگر، که تحت تعین زمینه تاریخی خود هستند.
(
, 
, 
)
