خلاصة:
آنچه را ابوالفتوح رازی «طریقت احتیاط» مینامد صورتِ استدلالی است که مشهورترین روایت آنـ دستِ کم در منابع غربیـ «شرطبندی پاسکال» نامیده میشود. برخی از قدیمیترین تقریرهای این استدلال را میتوان در میراث حدیثی ائمۀ شیعی سراغ گرفت. گروهی نیز معتقدند ریشۀ استدلال پاسکال را باید در کتب متفکران مسلمان پیدا کرد. در جُستار پیشِ رو قصد بر این است روایتهای اسلامی این استدلال با تقریر پاسکال بازخوانی و مقایسه شود. مدعای پژوهش انطباقِ نسبی صورت آنها در عین ناهمخوانی محتوا و غایت است. این امر از پیشفرضهای متفاوتی نشئت میگیرد که هر یک از تقریرها متکی بر آنها هستند. در مرتبۀ سنجش، ابتدا صورت روایتها با یکدیگر مقایسه میشود، سپس در چهار موضعِ قدرت عقل نظری در شناخت خداوند، نظریۀ ایمان، جمع سود دنیوی و اخروی و جدلی یا برهانیبودن استدلالها نقاط همخوانی و افتراق احصا میشود.
ملخص الجهاز:
صرفۀ ايمان : مقايسه استدلال شرط بندي پاسکال با تقريرهاي اسلاميـشيعي جواد شمسي * جهانگير مسعودي ** چکيده آن چه را ابوالفتوح رازي «طريقت احتياط » مـي نامـد صـورت اسـتدلالي اسـت کـه مشهورترين روايت آنـ دست کم در منابع غربـيـ «شـرط بنـدي پاسـکال » ناميـده مي شود.
او در ميزانالعمل بـا ذکـر دو مثـال بيـان خود را روشن مي کند: مثال نخست حکايت شخصي از نزديکـان پادشـاه اسـت کـه قصـد انجام دادن عملي را دارد که ممکن است رضايت و خشنودي يا خشم و عقوبـت پادشـاه را در پي داشته باشد، در اين شرايط حکم غزالي ترک آن عمل است ، چراکه «اگر خطر کني و موفق شوي مزيتش اين است که به تو سود مالي کوتاه مدتي مي رسـد امـا اگـر خطـا کنـي ، گرفتاري بزرگي به وجود مي آيد که در تمام عمر گريبان گير تو خواهد بـود» (غزالـي ، ١٩٦٤: ١٨٨).
امـام (ع ) فرمودند: اي مرد اگر سخن تو درست باشد ـ که مي دانم درست نيست ـ آيا ما با شـما مساوي نيستيم ؟ درحالي که نمازهايي که خوانديم و روزه هايي که گرفته ايم و زکاتهايي که پرداخت کرده ايم و اقرارها و اعتراف هاي ما هيچ يک به ما آسيبي نمي رسـاند؟ مـرد سـاکت شد و امام (ع ) ادامه دادند: و اگر اعتقاد ما صحيح و سخن ما درسـت باشـد ـ کـه قـول مـا صحيح است ـ آيا شما نابود نمي شويد و ما رستگار؟ با در نظر گرفتن اين روايات و موارد مشترک و مختص هر يک از آن ها، دست کـم پـنج گزارة زير را مي توان نتيجه گرفت : ١.