تبیین ویژگی های نگاره های مثنوی«گوی و چوگان» مقالة

موضوع این مقاله بررسی ویژگی های تصویری چهار نگاره با موضوع «گوی و چوگان» مربوط به یکی از نسخه های مصور مثنوی «گوی و چوگان» سروده عارفی هروی، شاعر دوره تیموری است. مضمون این منظومه، شرح عشق و دلدادگی درویشی ساده دل به شاهزاده ای می باشد که به هنرهای بسیار از جمله سوارکاری و چوگان بازی علاقه مند است و در آن صحنه های زیبایی از بازی شاهزاده تصویر شده است. به دلیل اهمیت و جذابیت بازی چوگان، نگارگران ایرانی از دیرباز همواره به آن توجه داشته اند و بسیاری از متون ادبی فارسی را که به این بازی پرداخته اند، تصویرسازی کرده اند. از مثنوی گوی و چوگان یا حالنامه نسخه های متعددی در کتابخانه های ایران و سایر کشورها وجود دارد. نگاره هایی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته مربوط به یکی از نسخه های موجود در موزه آرمیتاژ روسیه به تاریخ 929 هجری قمری است و در مکتب تبریز صفوی تصویرسازی شده اند. آخرین تصویری که در این زمینه به دست آمد مربوط به نسخه ای است که در کتابخانه کاخ گلستان وجود دارد و متاسفانه تنها همین نسخه مصور از مثنوی گوی و چوگان در ایران نگه داری می شود که در مکتب تبریز صفوی تصویرسازی شده است. از این مثنوی تعداد زیادی نسخه خطی در ایران و خارج از کشور وجود دارد که به جز یک نسخه بقیه فاقد تصویر هستند. بررسی نگاره ها از لحاظ ساختار و ترکیب بندی و سایر ویژگی های فنی دیگر به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. نگاره ها در مستطیل های عمودی با ترکیب بندی های درونی و نمابندی های ساده، تضادهای رنگی زیبا و خاکستری های فام دار و کتیبه نگاری های متفاوت در این آثار دیده می شود.