خلاصة:
برخورداری از پاداشهای حفظ چهل حدیث برای امت، که در احادیث نبوی به آن اشاره شده است، موجب شده تا در میان سبکهای نگارش کتابهای حدیثی، سبکی با نام اربعیننویسی شکل گیرد. این سبک در میان شیعیان و اهل سنت، از نخستین اربعینهای نگارش یافته در قرن دوم هجری تا اربعینهای تألیف یافته در عصر حاضر، در دو مسیر متفاوت سیر تطور خود را پشت سر گذاشته است. سبک اربعیننویسی را میتوان شامل دو گونه اربعیننویسی موضوعی و اربعیننویسی سندی دانست. پژوهش حاضر با بررسی تأثیرات متقابل میان محدثان شیعه و اهل سنت در دورههای فراز و فرود سبک اربعیننویسی تا رسیدن به جایگاه یک سبک حدیث نگاری تکامل یافته، نشان میدهد محدثان اهل سنت آغازگر اربعیننویسی هستند و پیش از شیعیان، دو گونه اربعیننویسی موضوعی و سندی را به تکامل رساندند. این سبک در میان شیعیان با تألیف اربعینهای فضائل نگارانه آغاز میشود و عمدتاً در گونه اربعیننویسی موضوعی ادامه پیدا میکند. در دوران متأخر، رونق اربعیننویسی در میان اهل سنت کاسته شده، اما این سبک در میان شیعیان تا دوران معاصر مورد توجه مؤلفان قرار گرفته است.
ملخص الجهاز:
١. دوره هاي تطور اربعين نويسي بررسي ويژگي هاي سبک شناختي کتاب هاي اربعين تأليف يافته در ميان محدثان شيعه و اهل سنت نشان مي دهد که مي توان سير تطور اين سبک را در چهار دوره مورد مطالعه قرار داد؛ در ابتداي دوره اول که قرن هاي دوم تا ششم هجري را شامل مي شود، اربعين نويسي آغاز گرديده و در انتهاي آن کتاب هاي متعددي در هر دو فرقه در اين قالب به عنوان يک سبک حديثي تأليف يافته است .
در ميان شــيعيان نخســتين اثري که مي توان آن را شــروع جريان نگارش اربعين هاي غير حديثي دانســت در قرن يازدهم تأليف گشــته اســت ؛ مولي محمد طاهربن محمد حســين الشـــيرازي النجفي القمي (م ١٠٩٨ق )(طهراني ،١٤٠٣، ج١، ص٤٣٤) در کتاب الاربعون دليلا لامامة اميرالمؤمنين و الائمه المعصــومين ، احاديثي را از منابع اهل ســنت براي اثبات امامت اميرالمؤمنين (ع ) ذکر مي کند و بعد از آن با مطرح کردن چهل دليل به اثبات امامت اميرالمؤمنين (ع ) مي پردازد.
اربعين هاي فضائل نگاري نيز که پر تکرارترين گونه اربعين نويسي در ميان شيعيان است در اين قرن به کمال خود مي رسد.
Al-Arbaʻīn, (Study, Research & Commentary: Dr. Mahmoud Al-Naqrāshī Al-Sayyid ʻAlī).
Beirut: Dār Al-ʻAlīan Library;1407 A.
Al-Arbaʻūn fī Al-Ḥathth ʻalā Al-Jihād (Researched by: ʻAbdullāh Ibn Yūsuf).
Al-Arbaʻīn fī Manāqīb Ummahāt Al-Muʼminīn (Research & Commentary: Mohammad Ibrahim Al-Dusūqī).
Al-Arbaʻūn Al-Minbarīyah Sharḥ Arbaʻīn Ḥadīthan min Javāmiʻ Al-Kalim.
Arbaʻīn Ḥadīth (Researched By: Qurbānī Lāhījī Ṣ).
Beirut: Dār ibn Ḥazm; 1413 A.