ردپای کمی گرایی در نظریۀ ترتیب نزول نولدکه مقالة

نظریۀ ترتیب نزول نولدکه از مهمترین نظریات مطرح در میان مستشرقان و شخص نولدکه است که به جهت مفصل بودن و اثرگذاری بر دیگر مطالعات قرآنی مستشرقان به جایگاه ویژه ای در حوزۀ مطالعات قرآنی فراز یافته است. با این وجود، در میان تلاش های علمی پیرامون نظرات و نظریه های نولدکه، اثری پیدا نشدکه روش نولدکه را آسیب شناسی کند. نظر به اهمیت نظریۀ مذکور و جای خالی آسیب شناسی آن، این نوشتار بر آن است که یکی از ویژگی های روشی این نظریه را که استفادۀ افراطی از ابزار طول آیه در کشف ترتیب نزول سور است؛ شناسایی کند و با ردیابی آن از طریق قرینه شناسی و جمع نشانه ها، علل و عوامل این نوع استفاده از طول آیه را پیدا نماید. در این مقالۀ توصیفی – تحلیلی، مبنای کمی گرایی نولدکه و متأثر بودن او از گفتمان علمی آلمان در سدۀ نوزده و بیست، علل اصلی استفادۀ افراطی از طول آیه معرفی می شود. چنانکه مبنای فکری کمی گرایی، مطالعات را به سمت عناصر کمی و عددی چون طول آیه می کشاند و گفتمان علمی حاکم بی گمان اثر خود را بر جریان علم خواهد گذاشت.

نظر به اهميت نظرية مذکور و جاي خالي آسيب شناسي آن، اين نوشتار بر آن است که يکي از ويژگي هاي روشي اين نظريه را که استفادة افراطي از ابزار طول آيه در کشف ترتيب نزول سوراست ؛ شناسايي کند و با رديابي آن از طريق قرينه شناسي و جمع نشانه ها، علل و عوامل اين نوع استفاده از طول آيه را پيدا نمايد. ارتباط مستقيم طول آيه با فضاي سخن سوره در نظرية ترتيب نزول نولدکه ، طول آيه از چنان جايگاه برجســته اي برخوردار اســت که گاه صــاحب نظريه ، ميان آن و ديگر ويژگي هاي ســوره ارتباط برقرار مي کند. از اين رو مي توان توجه ويژه نولدکه به طول آيه در فرآيند کشف ترتيب نزول سور و آيات و حضـــور ويژة اين ابزار در نظرية وي را برخاســـته از مبناي فکري کمي گرايي در نولدکه دانست که نسبت به عدد و رقم توجه ويژه دارد و جايگاهي والا و اثرگذار براي آن در نظام هستي قائل است . در حقيقت ، مبناي فکري کمي گرايي است که نولدکه را خواسته يا ناخواسته به سمت ابزارهاي کمي و عددي چون طول آيه سوق مي دهد تا از اين ابزار در مطالعات علمي خود بيشترين بهره برداري را داشته باشد. Naqdi bar Pajoohesh Kammigara va Mabani Falsafi ān dar Danesh (Critique on Quantitative Research & its Philosophical Principles in Science). Tehran: Academic Center for Education, Culture and Research (Jahad Daneshgahi); 1995. Tahlil Mohtava: Mabani Raveshshenasi (Content Analysis, An Introduction to Its Methodology).