خلاصة:
طریقت های صوفیانه از تاثیرگذارترین گروه های فرهنگی در آناتولی دورة سلجوقیان
روم بوده و در میان سلاطین، امرا، بزرگان و توده های مردم از شهری و روستایی هواداران بی شماری
داشتند. با بررسی اجمالی در باب طریقت های موجود در این منطقه، اهمیت سه طریقت مولویه،
اوحدیه و بکتاشیه در رشد و رونق تصوف آشکار می شود. آنچه در اکثر پژوهش های مربوط به
وضعیت این طریقت ها کمتر مورد توجه قرار گرفته حضور و جایگاه زنان در طریقت های مذکور
است. نوشتار پیش رو بر آن است تا با رویکرد توصیفی به تبیین و مقایسة فعالیت های فرهنگی بانوان
در آناتولی دورة سلجوقی با تاکید بر این سه طریقت بپردازد. یافته های اساسی پژوهش حاضر نشان
می دهد زنانی که تحت تاثیر آموزه های هر یک از طریقت های یاد شده بودند به رغم تفاوت های
موجود در وضعیت اجتماعی و میزان بهر همندی از منابع قدرت و ثروت و همچنین تفاوت در میزان
پایبندی و رعایت احکام شرعی، به فعالی ت های فرهنگی مختلفی نظیر برپایی مجالس دینی و
آیین های صوفیانه، حضور در جلسات درس پیر طریقت، ساخت مسجد، حمام، مدرسه و تکیه،
پذیرایی از جوانمردان، خلافت و اداره امور خانقاه و اطعام مساکین می پرداختند و با حضور فعال و
تاثیرگذار خود در رشد و رونق تصوف در آناتولی دورة سلجوقی نقش بسزایی بر عهده داشتند.
ملخص الجهاز:
فعالیت های فرهنگی زنان صوفی در سه طریقت مولویه ، اوحدیه و بکتاشیه با در نظر گرفتن تعدد شاخصه های فرهنگی و کمبود منابع و اطلاعـات موجـود در خصـوص این شاخصه ها و درهم تنیدگی آنها، پژوهش حاضـر سـعی دارد ایـن شاخصـه هـا را در قالـب شرکت این بانوان در جلسات درس ، خانقاه داری و رسیدگی بـه امـور تکیـه و مشـیخت زن ، برپایی مجالس سماع و پذیرایی از مریدان ، کسب تجربیات روحانی و ظهور کرامات ، برپـایی مجالس بحـث و وعـظ ، تـلاش در حمایـت از شـیخ طریقـت ، شـرکت در امـور خیریـه و ١ گزارش های موجود در مناقب نامة افلاکی ، مناقب نامه حاجی بکتاش ولی و مناقب نامة اوحدالـدین کرمـانی گـواه ایـن ادعاست که در صفحات پیش رو به نمونه هایی از این دست اشاره خواهد شد.
٥ نگارنـده مناقب اوحدالدین برای این بانو لقب خاتون به کار نمـی بـرد و از سرنوشـت او نیـز گزارشـی نمی دهد، درحالی که در مورد حیات آمنه دختر دیگر شـیخ کـه بـه احتمـال قـوی از فاطمـه بزرگتر بود اخباری مفصل و توأم با احترام گزارش می کند.
به نظر مـی رسـد در طریقت اوحدیه نیز «فقیرگان » یا همان بانوان صوفی اجازه حضور در مراسم سماع مـردان و تماشای آن را داشتند حتی یک بار زنان چنان بـه وجـد آمدنـد کـه خـود نیـز بـه سـماع پرداختند و سربندهای خود را از سر باز کرده به میان میدان انداختنـد و البتـه از ایـن بابـت مورد سرزنش شیخ زین الدین صدقه واقع شدند.
(
, 
, 
)
