خلاصة:
یکی از بحث های مهم امامت مساله «علم امام» است. شیعه معتقد است امام، چون منصوب از جانب خداست، باید دارای علمی تام و کامل نسبت به شریعت باشد، و خداوند متعال این علم را بدون آموزش و اکتساب در اختیار امام قرار دهد. حال سخن در این است که علم امام از چه منابعی تامین می شود؟ در روایات ناظر به علم امام، منابع متعددی برای علوم ائمه( ذکر شده است. در این نوشتار به بررسی دو منبع از این منابع پرداخته شده است؛ این دو منبع که در روایات «جفر» و «جامعه» معرفی شده اند، حاوی علوم مختلفی است که از طرف خداوند متعال به پیامبر اکرم$ عطا شده، و از طریق ایشان به ائمه اطهار علیهم السلام رسیده است. در این نوشتار با روش تحلیلی- تحقیقی به بررسی این روایات از حیث سند و محتوا پرداخته و محتوای این دو منبع بررسی می شود.
ملخص الجهاز:
"و گاهی اولاد حسن جهت تأیید و تثبیت این امر علوم خود را نیز همسطح و همطراز همه مردم قلمداد میکردند؛ به امام صادق( عرض شد که عبدالله بن حسن بر این باور است که علم او به مسائل در حد علوم مردم بوده و بیشتر از آن عالم نیست؛ امام فرمود: قسم به خدا عبدالله بن حسن درست میگوید، لکن به خدا قسم جامعه که حلال و حرام خدا در اوست و همچنین جفر و مصحف فاطمه پیش ماست، چه خواهد کرد عبد الله بن حسن وقتی که مردم از هر سرزمینی (و یا از هر فنی) به او رجوع کرده و سؤال کنند؟ آیا راضی نیستید که در روز قیامت به دامان ما چنگ زنید در حالی که ما به دامان پیغمبرمان چنگ زده و پیغمبر ما به دامان پروردگارش چنگ زده است؟ (صفار، 1404، 1: 161؛ مجلسی، 1404 الف، 26: 18 و 49).
ابن خلدون در مقدمه خود علم جفر را از امام صادق( دانسته و معتقد است ایشان مبدأ این علم بودهاند؛ به این دلیل که حضرت از حوادث آینده برای قیامکنندگان در مقابل خلفا خبر میداد و به همان شکلی که حضرت خبر داده بود اتفاق میافتاد؛ لذا وی وجود علم جفر را از کرامات جعفر بن محمد( دانسته و مینویسد: کرامات زیادی برای اهلبیت( نقل شده که به هیچکس دیگری نسبت داده نشده است؛ چراکه اینها اهل کرامت بوده و علم و دین و آثاری از نبوت داشته و مورد عنایت خداوند هستند (این خلدون، 1424، 317)."