خلاصة:
مجدالدّین همگر شیرازی (607 – 686 هـ. ق)، از شعرای معروف ایران در سده هفتم هجری است. او شاعری را در دربار اتابکان فارس آغاز کرد و پس از برافتادن سلغریان، چندی را در خدمت قراختاییان کرمان به مداحی سپری کرد و در آخر به خاندان جوینی در اصفهان پیوست و پس از زوال آنان در تنهایی درگذشت. دیوان چاپی او حاوی 6201 بیت و شامل قصاید، غزلیات، ترکیببندها، قطعات و رباعیات است.
سوال اصلی این پژوهش آن است که جایگاه و نقش مجد همگر در تغییر و تحولات سبکی قرن هفتم چیست و شعر او در کدامیک از تقسیمبندیهای متداول سبک شعر فارسی جای میگیرد. برای پاسخ به این سوال، ویژگیهای شاخص ادبی شعر مجد همگر که به نوعی تعیینکننده سبک شخصی اوست، برای بررسی انتخاب شده و مباحثی مانند صور خیال، صنایع بدیع معنوی، تصویرسازیها و قالبهای شعری دیوان مجد همگر مورد تجزیه و تحلیل سبکی قرار گرفته است. به طور کلی در پاسخ به سوال پژوهش، میتوان شعر مجد همگر را ادامه سبک دوره سلجوقی دانست که در قرن هفتم نیز به حیات خود ادامه داده و جنبههایی از شعر او مثل غزل و رباعیاتش در تکوین شعر فارسی موثر بوده است. سبک سلجوقی، سبک بینابین خراسانی و عراقی است که هم در دوره سلجوقیان و هم در دربارهای ملوکالطوایفی پس از فروپاشی سلاجقه، مورد توجه و اهتمام شعرای مدیحهسراست.
ملخص الجهاز:
برای پاسخ به این سؤال ، ویژگیهای شاخص ادبی شعر مجد همگر که به نوعی تعیین کنندة سبک شخصی اوست ، برای بررسی انتخاب شده و مباحثی ماننـد صـور خیـال ، صنایع بدیع معنوی ، تصویرسازیها و قالبهای شعری دیوان مجد همگر مورد تجزیه و تحلیـل سبکی قرار گرفته است .
سخن ذوالفقار چند نکته را گوشزد میکند: نخسـت اینکه مجد هم در شیوة خراسانی (قصیده و قطعه ) و هم در شیوة عراقی (غزل ، ترکیب بند و رباعی ) شعر سروده و به تجمیع این دو سبک در دیوانش مشهور بوده ، دودیگر اینکه در قرن هفتم سبک عراقی کاملا شناخته شده و جدا از سبک خراسـانی محسـوب مـی شـده اسـت ، سه دیگر اینکه اگر شاعری «لفظ آراسته » و «معنی پیراسته » داشـته باشـد، میتوانـد وحیـد عصر باشد و مهم نیست که در کدام سبک شعری میگنجد.
اسـتعارات مکنیه نیز در شعر او فراوان است کـه بـه صـورت اضـافه اسـتعاری و تشـخیص نشـان داده میشوند؛ مانند لب هنر و رخ خرد در بیت زیر: لـب هنـر ز قبولـت شـود چـو گـل ز نسـیم رخ خــرد ز مــدیحت چــو ارغــوان از نــم (دیوان :٢٩٨) صنایع بدیع لفظی مجد شاعری صنعت پرداز است و و به آرایه ها و زیباییهای لفظی و معنوی بیشترین توجـه را نشان داده و کمتر بیتی را در دیوان او می بینیم که ازین آرایه ها خالی باشد.