خلاصة:
بخش قابل توجهی از واژگان عربی را لغاتی که اشتراک لفظی دارند، تشکیل میدهد از جمله مشترکات لفظی، بحث واژگان متضادی هستندکه دو معنای متقابل دارند؛ مانند واژه «شراء» که بر «فروختن» و «خریدن» اطلاق میشود. طبیعی است که مقصود گوینده، یکی از دو معنای متقابل است که میتوان با توجه به بافت جمله، سیاق کلام و قرائن موجود، مراد گوینده را به دست آورد. یکی از بحثهای مهم در فهم، ترجمه و تفسیر دقیق آیات قرآن کریم بررسی واژگان اضداد است که از عوامل و اسباب پیدایش این واژگان می توان به وضع لغوی، تداخل لهجهها، تطور لغوی، وامگیری از زبانهای دیگر، اسباب بلاغی، عوامل صرفی و ... اشاره کرد.در خصوص وجود یا عدم وجود اضداد و منشا پیدایش آنها میان علمای لغت اختلاف نظر وجود دارد. در مقاله حاضر این اختلاف نظر تبیین شده و چند نمونه از واژگان اضداد در آیات قرآن بررسی و به تاثیرپذیری یا عدم تاثیر آن در ترجمههای مترجمین پرداخته شده است. به عنوان نمونه در بررسیهای انجامشده در آیه ﴿فراغ الی اهله فجاء بعجل سمین﴾(ذاریات/ 26 عبارت «راغ» در ترجمه الهی قمشهای «رفت» و در ترجمه مکارم شیرازی «بازگشت» ترجمه شده است. بنابراین مترجمان از هر دو معنای متضاد استفاده کردهاند و هر کدام یک وجه معنا را ترجیح دادهاند.
ملخص الجهاز:
همچنين به دنبال پاسخ براي ايـن سـؤال هسـتيم کـه آيـا واژگان اضداد، بر ترجمه هاي فارسي معاصر قرآن کريم تأثير داشته اند يا خير؟ در اين پژوهش کتابخانـه اي کـه بـه روش تحليلـي توصـيفي انجـام شـده ، نخسـت ، نمونه هايي از آياتي که واژگان اضداد در آن به کار رفته ، معرفي شده ، سـپس تعـدادي از ترجمه هاي مترجمان در ذيل آيه ، بيان گرديـده و در نهايـت ، بـا بررسـي معنـاي واژه در فرهنگ ها و تفاسير متعدد، ترجمه هاي موجود نقد و بررسي شده و ترجمه بهتـر انتخـاب يا پيشنهاد شده است .
ايـن عامـل يکـي از بررسي معناشناخ تي واژگان اضداد در ترجمه هاي قرآن کريم /١٨١ مهم ترين عوامل اضداد نزد ابـن دريـد(ابـن دريـد،١٤٢٦، ج ١: ٣٤٣)، ابـوعلي فارسـي(ابن سيده ، المخصص ، ج ١٣: ٢٥٨ و ٢٥٩) و برخي ديگر است ، چنانکه ابوعمرو شيباني کلمـه «ساجد» به معناي «راست ايستاده » را لهجه و زبـان قبيلـه طـي و بـه معنـاي «شـخص منحني» را زبان و لهجه ساير قبايل عرب ميداند(المنجـد،١٤٢٠: ١٤٨).
﴾(نساء/١٢٧) به کلمه ترغبـون ، بررسي معناشناخ تي واژگان اضداد در ترجمه هاي قرآن کريم /١٨٥ قابليت دو معناي متضاد داده و هر دو معنا نيز در تفسير آيه شريفه ، مورد توجه مفسـران قرار گرفته است (طبرسي، ١٣٧٢،ج ٣: ١٨١).
برخي مـواردي از آيات و ترجمه هاي بکاررفته از اين ريشه در قرآن کريم عبارت اند از: ﴿ادعواربکم تضرعاوخفية ﴾(اعراف /٥٥) ١٨٦ /فصلنامه مطالعات قرآني، سال نهم ، شماره ٣٤، تابستان ١٣٩٧ «خداي خود را به تضرع و نهاني(به صداي آهسته کـه بـه اخـلاص نزديـک است ) بخوانيد»(الهي قمشه اي).