خلاصة:
یکی از مسائلی که همواره مورد توجه متکلمان و مفسران مسلمان بوده» مسئله «عصمت
پیامبران» بهویژه عصمت پیامبر خاتم (ص) از خطا و گناه است؛ اما آیات ۵۵ غافر، ۱۹ محمد و
فتح به پیامبر(ص)
نسبت گناه دادهاند. صاحب قاموس قرآن کوشیده پاسخ شایستهای دربارة
این آیات بدهد. در این مقاله به روش تحلیلی - توصیفی دیدگاه استاد قرشی در تفسیر «ذنب»
در این سه آیه بررسی شده و از دیدگاه ایشان در دو آیه دفاع» و در آیة دوم سورة «فتح» نقد و
دیدگاه علامه طباطبائی بر آن ترجیح داده شده است.
ملخص الجهاز:
شاخص نوشتار حاضر که آن را از پژوهشهای پیشین متمایز میکند، تبیین و نقد دیدگاه جدیدی از معنای «ذنب» در آیات شریفه است که از مفسر معاصر سید علیاکبر قرشی در کتاب قاموس قرآن و تفسیر احسن الحدیث، ارائه شده و دیدگاهی بدیع و بیسابقه است.
از میان مفسران، تبیین سید علیاکبر قرشی، صاحب قاموس قرآن و تفسیر احسن الحدیث، در مورد آیات مزبور، قابل توجه و تأمل است؛ لذا در ادامۀ مقاله به بررسی نظر استاد قرشی در معنای «ذنب» در سه آیۀ یادشده پرداخته و آن را ارزیابی میکنیم.
او در نهایت، تفسیری کاملا نوآورانه از آیه ارائه میدهد که تا آنجا که نگارنده بررسی کرده است، این فهم مؤلف قاموس در طول تاریخ تفسیر، جدید و متفاوت بوده و مفسر دیگری این برداشت را از «ذنب"های منسوب به پیامبرJ در قرآن مجید نداشته است، و همین معنا کاملا با سیاق آیۀ 55 سورۀ غافر و آیۀ سوم سورۀ «نصر» سازگار است (نک: طیبحسینی، 1393: 7ـ22).
دربارۀ نخستین نظر قرشی که «ذنب» در آیه 55 سورۀ «غافر» را به معنای خیالات و خطورات ذهنی پیامبرJ نسبت به کندی تحقق وعدۀ نصرت الهی معنا کرده است، باید گفت: این دیدگاهی متعالی و بینظیر در تفسیر آیۀ شریفه و از جمله نوآوریهای این مفسر گمنام معاصر است.
این تفسیر از آیۀ شریفه و ذنب پیامبر علاوه بر اینکه با سیاق آیات کاملا هماهنگ است، بسیاری از شبهات دربارۀ نسبت گناه و حتی نسبت ترک اولی به پیامبر اکرمJ را از اساس ریشهکن میکند، زیرا در آیۀ 51 همین سوره ـ که در مکه و در اوج فشار مشرکان بر پیامبرJ نازل شده ـ خدای تعالی از وعدۀ نصرت پیامبران و مؤمنان به آنها خبر داده است: (إنا لننصر رسلنا و الذین ءامنوا فی الحیوة الدنیا و یوم یقوم الأشهاد(.