خلاصة:
سعدی را افصح‌المتکلمین و استاد سخن لقب داده‌اند و کلام وی را نمونه عالی سخن سهل ممتنع دانسته‌اند. ظرایف و راز و رمزهای بسیاری در کلام سعدی، وی را شایسته این القاب کرده است؛ از جمله هنر گفتگو و مناظره. حاضرجوابیها و نکته‌گوییهای سعدی در غزل موجب خلق ابیاتی شده که بسیاری از آنها نمونه سخن سهل ممتنع بشمار می‌آیند. در پژوهش حاضر، ابیاتی از غزل سعدی که بیانگر دو دیدگاه متفاوت در قالب گفتگوی دو یا چندنفره و تک‌گویی درونی هستند، برای بررسی انتخاب شده‌اند. نمونه‌های برگزیده غالبا وقوعیاند و از لحاظ محتوا، فرم (زبان و بلاغت) و طرفین گفتگو قابلیت بررسی و تحلیل دارند. موضوع غالب این ابیات، دفاع سعدی از عشق و جمالپرستی در قالب طنز یا استدلال است. در این نمونه‌ها شاعر برای اثبات دیدگاه خود از شگردهای گوناگون زبانی و ادبی برای ایجاد طنز، ایجاز، قرینه‌سازی و تقابلهای هنرمندانه بهره گرفته است.
Saa
di has been given the sobriquets of ‘The Most Eloquent Orator’ and ‘Speech Master’, and his speech has been considered as the supreme in stance of seemingly easy but impossible, challenging or daunting (i.e., Sahl-e-Momtane’). Many subtleties and mysteries in his speech style have made him worthy of these titles, including the art of dialogue and debate. His repartee and scrutatority in ghazals have created lines most of them are an instance of seemingly easy but impossible, challenging or daunting speech (i.e., Sahl-e-Momtane’). In the present study, certain lineswere selected from Saʿdi’s ghazalsin order to analyze, which represent two different views in terms of dialogue among two or more in dividuals and interior monologue .The selected samples are often Vu’qūyīēand have the capability to be analyzed in terms of content, form (language and rhetoric) and inter locutors .The dominant theme of these lines are the Saʿdi’s defense of love and aesthetics in the form of humor or argument. In these samples, the poethave employed various literary and linguistic techniques to create humor, brevity, symmetry and artistic confrontations.
ملخص الجهاز:
در ایـن نمونـه هـا گاه رفتـار یا بـاور یکـی از طرفیـن ، جایگزین کلام شـده اسـت ؛ ماننـد آنچـه در ابیـات زیـر میبینیم : شـنیده ام کـه تـو را التمـاس شـعر رهیسـت تـو کان شـهد و نباتـی، شـکر چـه میخواهی؟ (غزلیات سعدی، غزل ٦٣٧) * * * که نه روی خوب دیدن گنه اسـت پیش سـعدی تـو گمـان نیک بـردی که مـن این گنـاه دارم (همان ، ٣٩١) برای بررسی دقیقتر، ابیات برگزیده به دو بخش تقسیم شده اند: الف ) مناظرة دو یا چندنفره ب ) مناظره در قالب تک گویی درونی الف ) مناظرة دو یا چندنفره قـدرت سـخنوری سـعدی و تـلاش وی بـرای دفـاع از دیدگاه هـای خـود نسـبت بـه عشـق و جمال پرسـتی موجـب شـده در غـزل توجـه ویـژه ای بـه گفتگوهـای مناظره گونه داشته باشـد.
" (سـعدی، موحـد: ص ١٦٤) در گفتگـوی سـعدی بـا ناصحـان و ملامتگران نیـز نمونه هـای هنرمندانه ای از شـعر گفتاری را میتـوان دید: دوستان گویند سعدی دل چرا دادی به عشق تـا میـان خلق کـم کـردی وقار خویـش را؟ مـا صـلاح خویشـتن در بینوایـی دیده ایـم هر کسـی گـو مصلحت بیننـد کار خویش را (غزلیات سعدی، غزل ١٣) در ابیـات فـوق ترکیـب جمـلات پرسشـی، خبـری و امـری بصورتـی هنرمندانـه ، بیانگر تسـلط سـعدی بـر امکانـات و ظرایـف زبان فارسـی اسـت .
(
, 
, 
)
