خلاصة:
مقالة حاضر به بررسی تاریخ و علل پیدایش تجوید می‌پردازد. سوال اصلی این پژوهش آن است که «دانش تجوید از چه زمانی و به چه دلیلی به وجود آمد؟ مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد تاریخی، پس از تعریف «تجوید»، به بررسی هفت نظریه دربارة تاریخ پیدایش این دانش پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که هرچند قواعد اولیه‌ای برای تلفظ صحیح واژگان عربی، که بعدها نام «تجوید» به خود گرفت، در میان عرب‌ها قبل از اسلام وجود داشت، اما تدوین قواعد تجوید و صحیح‌خوانی و علوم ادبی دیگر پس از ظهور اسلام، با راهنمایی حضرت علی(ع) انجام شد. در اواسط قرن سوم، پس از رشد علوم یادشده، اصطلاح تجوید برای دانش «ادای حروف از مخرج و اعطای حق و مستحق آنها» انتخاب شده و به‌مثابة دانشی مستقل در کنار سایر علوم قرار گرفت.
این مقاله در پی آن است که ثابت کند دانش تجوید و به تعبیر دقیق‌تر، «فن تجوید» از علوم تاسیسی اسلام نیست و اختصاصی به قرآن و حتی روایات نیز ندارد. تجوید روش درست سخن گفتن به زبان عربی را به ما می‌آموزد و علت پیدایش آن نیز نیاز عرب‌ها به تکلم صحیح بوده است. ازاین‌رو، نظریاتی که تجوید را فراروی تدبر قرار می‌دهد و نظریاتی که برای پیدایش اصل تجوید، زمان خاصی را مشخص می‌کند، هیچ‌یک قرین صحت نیست.
ملخص الجهاز:
سؤال اصلی این پژوهش آن است که «دانش تجوید از چه زمانی و به چه دلیلی به وجود آمد؟ مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد تاریخی، پس از تعریف «تجوید»، به بررسی هفت نظریه دربارة تاریخ پیدایش این دانش پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که هرچند قواعد اولیه‌ای برای تلفظ صحیح واژگان عربی، که بعدها نام «تجوید» به خود گرفت، در میان عرب‌ها قبل از اسلام وجود داشت، اما تدوین قواعد تجوید و صحیح‌خوانی و علوم ادبی دیگر پس از ظهور اسلام، با راهنمایی حضرت علی(ع) انجام شد.
زمان پیدایش «تجوید» دربارة زمان تولد دانش تجوید، نظریات متفاوت و گاه متضادی وجود دارد که در ادامه به برخی اشاره می‌شود: تولد همزمان تجوید و زبان عربی برخی از کارشناسان، همانند محمدحسین ملک‌زاده، نویسندة مقالة «آواشناسی و فونتیک» (1375) و مرادعلی شمس، مؤلف کتاب پژوهشی پیرامون تاریخ علوم تجوید (1380) معتقدند: سعی در درست ادا کردن حروف و کلمات، از قدیم‌الایام بین مردم رواج داشته و با فطرت و روح متعالی بشر سازگار بوده و این به یک معنا، همان تجوید است (شمس، 1380، ص71).
1. پیدایش تجوید در زمان پیامبر( و به وسیلة یاران آن حضرت با توجه به برخی از روایات نبوی، می‌توان احتمال داد تاریخچة علم تجوید به زمان رسول اکرم( بازمی‌گردد؛ یعنی قبل از ظهور پیامبر اکرم، هرچند اعراب همانند دیگر ملل، از کلمات و جملات برای تفهیم و تفهم استفاده می‌کردند ولی هنوز دانشی با عنوان دانش «تجوید» اختراع نشده بود؛ ولی با ظهور اسلام و در پی راهنمایی‌های شخص پیامبر دانش تجوید با همکاری برخی از یاران رسول خدا( به وجود آمد.
(
, 
, 
)
