شیوه صحیح اعتبارسنجی روایات بحارالانوار از دیدگاه آیت الله محمدآصف محسنی در مشرعة بحارالانوار مقالة

بحث اعتبار روایات کتاب بحارالانوار یکی از موضوعات بحث برانگیز در میان عالمان است؛ شیخ حیدرحب الله کتاب المعتبر من بحارالانوار را در معرفی روایاتی که از جهت سند معتبر هستند، نگاشته و آن را به دیدگاه آیتالله محمدآصف محسنی در کتاب مشرعة بحارالانوار نسبتداده است؛ درحالیکه بیانهای صریح نویسنده مشرعة بحارالانوار گویای آن است که ایشان روشهای دیگری از اعتبارسنجی روایات را، افزونبر اعتبارسندی، پذیرفتهاند؛ ایشان در موارد فراوان در کتاب مشرعة یادآور میشود: هرچند برخی روایتها از جهت سندی معتبر نیستند، ولی به کمک راههای اعتبارسنجی فراسندی میتوان اعتبار آنها را ثابت کرد؛ این پژوهش میکوشد با استقراء در کتاب مشرعة اعتبار فراسندی روایات فراوانی - که به گمان نویسنده «المعتبر من بحارالانوار» از نظر آیت الله محسنی نامعتبرند- را همراه با نقل دیدگاههای آیتالله محسنی و بیان نمونه هایی از اعتبارسنجی فراسندی به اثبات برساند.

4. اعتبار روایت نقل‌شده از طریق مخالفان در کتاب مشرعة، در موارد بسیاری ذکر مطلب یا روایت از طریق مخالفان قرینه‌ای مهم برای اطمینان به صحت صدور دانسته شده است؛ نویسنده مشرعة در ابواب فضائل و مناقب امیرمؤمنان؟ع؟ به دو باب از بحارالانوار که اختصاص به فضائل ظاهر شده از امام علی؟ع؟ در دوجنگ خندق و خیبر دارد، اشاره می کند؛ و با بیان قاعده کلی در استفاده از اخبار مخالفان و اعتبار مدلول آن، هرچند سند آن‌ها ضعیف باشد، می‌پردازد که بسیار مهم و سازنده است: الباب ۷۰؛ ما ظهر من فضله؟ع؟ یوم الخندق (39 : 1) الباب71: ما ظهر من فضله؟ع؟ فی یوم خیبر (39 : 7) ... در ابواب آیات نازل شده در شأن امام علی؟ع؟ که بر فضیلت و امامت ایشان دلالت می‌کند سه ‌باب به آیه انما ولیکم الله و آیه تطهیر و آیه هل أتی اختصاص یافته است؛ نویسنده مشرعة در هر سه‌باب سخن از نبود روایات معتبر السند از طریق شیعه می‌کند و سپس در هر سه، سخنانی دال بر مسلم بودن نزول این آیات در حق امام علی؟ع؟، خصوصا به قرینه روایات نقل شده از طرق اهل‌سنت می‌کند و از تلاش‌های نویسنده بحارالانوار وسایر علما در این زمینه قدردان است؛ همان، ج2، ص 85-88؛ (این سه‌باب در المعتبر حذف شده است و اصلا اشاره ای به نظر نویسنده مشرعة نشده است؛ المعتبر، ج1، ص455). روشن است که رویۀ کتاب المعتبر که در این باب، به نقل یک روایت اکتفا کرده مورد رضایت نویسنده مشرعة نیست و روایات معتبر در این باب باتوجه‌به قرینه‌های مورد اشاره بیش از اینهاست؛ گرچه سند یک روایت از طرق شیعه در نظر ایشان معتبر باشد؛ (المعتبر، ج1، ص436)؛ همچنین برای ملاحظه موارد بیشتر ر.