خلاصة:
مقدمه بهبود وضعیت فضایی-کالبدی شهرها انجام مطالعات و تهیه طرح های توسعه شهری است. برای این منظور بررسی «چارچوب نظری و محتوایی» طرح های شهری در ایران که وسیله قانونی و اجرایی تعادل بخشی و توسعه فضاهای شهری است، ضروری است. این مقاله با بهره گیری از روش کیفی و شیوه تحلیل محتوا (اسنادی) نشان می دهد طرح های توسعه شهری در ایران براساس روش شناسی پوزیتیویستی (اثبات گرایی) تهیه می شوند. الگوی سنتی تهیه طرح در این روش شناسی، الگوی جامع-تفصیلی است. این الگو یک مدل خطی است که از شناخت شروع شده و بعد از انجام استنتاج به ارائه طرح ختم می شود. در این الگو، وضعیت کالبدی و کاربری زمین در شهرها در قالب نقشه هایی به صورت کامل و قطعی تصویر و پیشنهاد می شود. طرح های تهیه شده با این روش عمدتا تحقق نیافته و لذا در این خصوص باید مطالعات لازم انجام تا ضمن شناخت آسیب های این روش شناسی، تغییرات لازم برای رفع آسیب ها و افزایش تحقق پذیری طرح های توسعه شهری ایجاد شود. رویکرد پیشنهادی این مقاله در رابطه با نحوه تهیه طرح های توسعه شهری، تلفیقی از رویکردهای شناخته شده و پیشنهادی و مبتنی بر طراحی دقیق شبکه معابر شهری، جانمایی قطعی کاربری های فضای سبز و آموزشی با عملکرد محله ای؛ پهنه بندی سایر کاربری ها به ویژه با عملکرد فرامحله ای، و تهیه طرح های موضعی و موضوعی به ترتیب برای بافت های ویژه و موضوعات خاص و یا نیازمند جامع نگری است.
ملخص الجهاز:
در این مقاله ، منظور از روایی روش این است که آیا روش مورداستفاده در مطالعه و تهیه طرحهای شهری، به طور دقیق متغیرها و موضوع برنامه ریزی را مورد سنجش قرار می دهد یا خیر؟ آیا با روش مورد استفاده می توان دادههای موردنیاز را ـ نه کمتر و نه بیشتر ـ جمع آوری نمود یا خیر؟ پایایی روششناسی در مطالعات شهری از این موضوع بحث می کند که آیا با استفاده از روش معمول در تهیه طرح، می توان به نتایج مطلوبی دست یافت و آیا روششناسی موجود در همه جا جوابگو خواهد بود و یا این که در برخی جاها به تهیه طرحهای ناکارآمد و در نتیجه اثرات نامطلوبی منتهی می شود؟ بنابراین بررسی پایایی با اجرایی شدن و تحقق پذیری طرحها ارتباط دارد.
هدف این مقاله ، بررسی روش حاکم بر تهیة طرحهای توسعه شهری در ایران و ترسیم و ارائه روش مناسب در تهیه طرحهای توسعه شهری است تا بدان سبب بتوان ضمن ایجاد یک محیط کالبدی مناسب ، آسایش و رفاه شهری را تأمین کرد و پیامدهای منفی ناشی از عدم تحقق طرحها را به حداقل رساند.
در بررسی مشکلات محتوایی در روششناسی مطالعات شهری (موضوع این مقاله )، روایی و پایایی روش مورد استفاده در تهیه طرح ها بررسی می شود.
بررسی پایایی با موضوع تحقق پذیری طرحها ارتباط زیادی دارد و بررسی می شود که آیا روششناسی مورد عمل ، توانسته است به نیازهای مختلف شهری پاسخ درخوری ارائه دهد یا خیر؟ در این رابطه طرحهای جامع و تفصیلی شش شهر که تهیه دو طرح شهری را در دو مقطع زمانی تجربه نمودهاند، بررسی شده است .