خلاصة:
شناسایی مناطق محروم و توسعه نیافته امری مهم و اساسی در جهت اتخاذ راهبردهای توسعه ملی و منطقه ای به شمار می رود که هدف عمده آنها، کاهش نابرابری های بین منطقه ای و درون منطقه ای است. رتبه بندی مناطق بر اساس درجه توسعه یافتگی اغلب به عنوان یک مساله چند شاخصه مطرح می شود که روش های مختلفی برای مواجهه با آن وجود دارد. در این راستا، روش-های تصمیم گیری چند شاخصه (MCDM) با دارا بودن قابلیت ارزیابی یکپارچه شاخص ها، ابزار مناسبی در اختیار برنامه-ریزان قرار می دهند. هدف از این پژوهش، ارزیابی سطح توسعه شهرستان های کشور و شناسایی مناطق محروم با استفاده از روش های تصمیم گیری چند شاخصه است. بدین منظور، 54 شاخص مختلف توسعه تعریف و تنظیم گردید و وزن آنها با بهره گیری از روش های آنتروپی و AHP و تلفیق نتایج آنها تعیین شد. سپس، سطح توسعه ی شهرستان ها با روش SAW مشخص شد. بر اساس امتیازات حاصل از این روش، شهرستان ها در هفت گروه توسعه شامل: بسیار توسعه یافته، توسعه یافته، نسبتا توسعه یافته، متوسط، نسبتا محروم، محروم و بسیار محروم طبقه-بندی شدند. تحلیل شاخص های مختلف در این مطالعه، نابرابری آشکاری را میان شهرستان ها از نظر سطح توسعه یافتگی نشان می دهد. سطح توسعه بیشتر شهرستان های کشور (تعداد 216 شهرستان، معادل 64 درصد کل شهرستان ها) پایین تر از حد متوسط است؛ به طوری که 95 شهرستان در گروه نسبتا محروم، 85 شهرستان در گروه محروم و 36 شهرستان در گروه بسیار محروم قرار می گیرند. این شهرستان ها نیازمند اتخاذ سیاست-ها و انجام اقدامات مناسب و سریع هستند تا بتوانند بر محرومیت های فعلی فائق آیند و زمینه توسعه متعادل ملی و منطقه ای فراهم آید.
ملخص الجهاز:
ارزیابی سطح توسعه یافتگی شهرستانهای کشور با استفاده از روشهای تصمیم گیری چند شاخصه ١ دکتر رعنا شیخ بیگلو٢ و دکتر مسعود تقوایی ٣ چکیده شناسایی مناطق محروم و توسعه نیافته امری مهم و اساسی در جهت اتخاذ راهبردهای توسعة ملی و منطقه ای به شمار می رود که هدف عمدة آنها، کاهش نابرابریهای بین منطقه ای و درون منطقه ای است .
هدف از این پژوهش ، ارزیابی سطح توسعة شهرستانهای کشور و شناسایی مناطق محروم با استفاده از روشهای تصمیم گیری چند شاخصه است .
مواد و روش ها روش تحقیق این مقاله ، توصیفی ـ تحلیلی است که در آن به ارزیابی سطح توسعه یافتگی شهرستانهای کشور (تعداد ٣٣٦ شهرستان در سال ١٣٨٥) با استفاده از روشهای تصمیم گیری چند شاخصه (MCDM) پرداخته شده است .
در این روش هر یک از مؤلفه های ماتریس بر مقدار بیشینة مؤلفه های ستون مربوطه تقسیم می گردد که بیان ریاضی آن به صورت زیر است (اکبری و زاهدی کیوان، ١٣٨٧، (رجوع شود به تصویر صفحه) یافته های پژوهش به منظور تعیین سطح توسعه یافتگی شهرستانهای کشور از روشهای تصمیم گیری چند شاخصه جهت تعیین وزن معیارها و رتبه بندی شهرستان ها استفاده شد.
در این مطالعه ، سطح توسعه یافتگی همة شهرستانهای کشور با بهرهگیری از روشهای تصمیم گیری چند شاخصه مورد ارزیابی قرار گرفت .
نتایج این پژوهش ، حاکی از آن است که با وجود تلاشها و اقدامات قبلی صورت گرفته جهت حصول توسعة یکپارچة منطقه ای و زدودن نابرابریها، این مهم هنوز تحقق نیافته و نیل به آن مستلزم تقویت توان مناطق محروم و تسریع در تدوین و اجرای برنامه های مختلف ضربتی ، کوتاهمدت و بلندمدت با تأکید بر شهرستانهای کمتر توسعه یافته می باشد.