خلاصة:
جایگاه اهداف در هر نظام اقتصادی از اهمیت خاصی برخوردار است. در اسلام نظامهای
گوناگونی طراحی شده است که برخی از آنها عبارتند از: نظام اقتصادی اسلام، نظام اجتماعی
اسلام، نظام فرهنگی اسلام، نظام سیاسی اسلام، نظام تربینی اسلام، نظام حقوقی اسلام، و... به
جهت اینکه اهداف هر یک از نظامهای اسلامی با هم خلط نشود میبایست اهداف هر یک از
نظام ها مشخص شود، در این تحقیق «رفاه عمومی» و «عدالت اقتصادی» از مهم ترین اهداف
نظام اقتصادی اسلام شمرده شده است. برای تبین موضوع بحث ابتدا به تعریف نظام، نظام
اقتصادی، دیدگاهها، مبانی فلسفی و مبانی مکتبی پرداخته شده است. با توجه به آیات و روایات
رفاه عمومی و عدالت اقتصادی با هم مهمترین هدف نظام اقتصادی اسلام را تشکیل میدهد. و
جدایی رفاه عمومی از عدالت اقتصادی موجب سوق دادن نظام اقتصادی اسلام به سوی نظام
اقتصادی سکولار میشود.
ملخص الجهاز:
از این رو، در این نوشتار تنها اهداف غایی مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده که تفسیر این نظام از «رفاه عمومی» و«عدالت اقتصای»، و اولویتی که برای هر یک قایل است، بر اساس برداشت خاصی از مفهوم «سعادت فرد و جامعه» استوار است و این خود مبتنی بر نگرش خاصی به انسان و جامعه است که از دیدگاه اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است.
به طور منطقی باید اهداف نظام با اهداف شرکتکنندگان در نظام هماهنگ باشد؛ برای مثال اگر هدف نظام اقتصادی رسیدن به رفاه مادی است، باید اهداف دولت و مردم نیز به نحوی باشد که فعالیت هر یک از آنها را در مسیر رفاه قرار دهد.
برخی از این اهداف اخلاقی و برخی دیگر اجتماعی است، در این جا به بعضی از آن اهداف که دارای اهمیت بیشتری است، اشاره میشود: ۱ـ حاکمیت سیاسی اسلام ۲ـ تحکیم ارزشهای معنوی و اخلاقی ۳ـ برپایی عدالت اجتماعی ۴ـ عدم وابستگی اقتصادی ۵ـ خودکفایی و اقتدار اقتصادی ۶ـ توسعه و رشد ۷ـ رفاه عمومی اهداف مذکور همه در عرض هم نیستند بلکه برخی از آنها با حفظ برخی دیگر هدف قرار میگیرند، مثلا سه هدف آخر به این شرط مطلوباند که لطمه ای به چهار هدف اول نزنند.
از مطالعه آیات و روایات مربوط به بحث بسیار روشن به دست میآید که نظام اقتصادی اسلام تنها در صدد رفع نیازهای ضروری بشر نیست و با تامین آنها کار خداوند را تمام شده نمی داند، بلکه در صدد تامین رفاه بشر است.
و در اسلام نیز برخی دیگر از اهداف اقتصادی مقدمه رسیدن به رفاه و آسایش عمومی است.