مفهوم امر به معروف و نهی از منکر در قرآن مقالة

اگر چه «امر به معروف» و «نهی از منکر» از اصطلاحات پر کاربرد در قرآن و راوایات و فقه است. ولی نه تنها در مورد احکام آن همرلی وجود ندارد» بلکه در تعریف و تحدید آن هم اتقاق نظری بین لغوبان و فقهاو مفسران وجود ندارد. از این رو تیین مفهوع این دو اصطلاح بر اساس قرآن که معتبرترین منبع معارف دین اسلام بر اساس بررسی هاو تحقیقات مرتبط با این دو منطقامقدّم است. ان نوشتار کوشیده با تدبر در آیاتی که مرتبط با چهار کلم امرو نهی و معروف و منکر است به استحصال مفهومی آنهاو تعیین حیطة «امر به معروف» و «نهی از منکر» بپردازد.

آنچه درباره‌ی «امر» از کلمات اهل لغت، فقه، اصول و تفسیر آورده شد و در مباحث «نهی»، «معروف» و «منکر» هم آورده خواهد شد به‌خوبی نشان می‌دهد که به سبب اختلاف بین آنان، دستیابی به معنای متفق علیه در غالب این‌گونه مباحث ناممکن یا بسیار مشکل است؛ و اگر در موارد نادری هم اتفاق نظر باشد بدون شک، نظری در حوزه‌ی معارف اسلامی قابل قبول است که بر اساس منابع اصیل اسلامی باشد و برای بازیابی معنای امر در قرآن، راهی بهتر از رجوع به خود قرآن و تدبر آیات آن وجود ندارد، چرا که از نظر عقلا، بهترین راه برای درک بهتر اجزای کلام هر گوینده‌ی حکیمی، رجوع به منظومه‌ی کلمات اوست و درباره این سیره‌ی عقلائیه در مورد درک عبارات قرآنی، نه تنها از سوی پیامبر و عترت او ردعی نشده؛ بلکه بر اساس روایاتی تأیید و بلکه بر آن تأکید شده است. استعمالات «امر» در قرآن چهار قسم دارد: 1- ابراز درخواست (انشاء طلب) با ماده‌ی امر، همان طور که در این آیه آمده: «قالوا ادع لنا ربک یبین لنا ما هی قال إنه یقول إنها بقرة لا فارض و لا بکر عوان بین ذلک فافعلوا ما تؤمرون» (بقره:68) روشن است که مراد از «ما تؤمرون» چیزی است که در آیه‌ی قبل با این الفاظ آمده است: «و إذ قال موسی لقومه إن الله یأمرکم أن تذبحوا بقرة... علاوه بر همه‌ی این آیات، طبق آیه‌ی 104 سوره‌ی آل عمران، امر به معروف و نهی از منکر غیر از دعوت به خیر است: «و لتکن منکم أمة یدعون إلی الخیر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و أولئک هم المفلحون».