خلاصة:
این مقاله خوانشی مانوی از دفتر دهم اعترافات است. به نظر نویسندهء آگوستین با یک
دهه زندگی در میان مانویان و آشنایی با کتاب و آموزههای آنان عمیقا تحت تاثیر کیش
مانوی درآمده بود. وی این موضوع را در بررسی دفتر دهم اعتراقات بهخوبی نشان
میدهد. آگوستین در این دفتر نخست از شناخت خداوند سخن به میان میآورد. در
مانویت نیزء» که گونهای کیش گنوسی استء «شناخت» در واقع به منزله «شناخت
حقیقت» است و برگزیدگان» معرفت را از راه حقیقت جاودان به دست میآورند.
آگوستین خداوند را با اصطلاحاتی که بیتردید یادآور واژگان» مفاهیم و اعمال مذهبی
ماانوی است توصیف میکند. نیز وقتی از حافظه سخن میگویدء استعارههای مشابه
استعارههای مانویان را به کار میبرد. تشابه این متن باکفلایاء مانوی ۵۶ نیز بسیار
جالب توجه است.
ملخص الجهاز:
خود من نیز همچنان بر آنم کـه این موضوع را با چنین روشی، که از منظری تاریخی و به ویژه از منظر تاریخیمـذهبی١٣ است ، بررسی کنم ؛ چنان که میکوشم نشان دهم در کجا و چه هنگـام ، متـون و مفـاهیم مانوی مستقیما الهام بخش آگوستین بوده اند و وی چرا و چگونه به نحوی مثبت از ایـن مفاهیم استفاده کرده و شیوه ٔ آنها را پذیرفته (همچنان که آگاهانه یا ناآگاهانه ایـن مفـاهیم مانوی را با اندیشه هایش تلفیق کرده ) یا حتی به سادگی آنها را به شـیوه ای منفـی (یعنـی ضدمانوی) جلوه داده است .
٣١ آیا آگوستین در اینجا به اشک ریختن برای مونیکـا [مـادرش ] در دفتر نهم اشاره دارد؟ چه معنایی میتوان از این متن برداشت کرد؟ یا آیا صرفا در اینجـا میگوید جدای از شناخت خداوند، همه ٔ چیزهای دیگر زندگی باید تهـی و بـیاهمیـت فرض شوند؟ این کلمات در بافت متن نقل قولی از مزمور ۵۱ مطرح شده که در آن واژه ٔ مشهور «رحمت و ترحم » (Miserere) به کار رفته است .
«قوة حافظه عظیم است » (اعترافات : ۲۶/۱۰)، اما خداوند فراتر از آن (اعترافات : ۳۷/۱۰) در بخش های بعدی دفتر دهم اعترافات ، آگوستین به سخنانش درباره ٔ حافظه و حـواس ، قوا و نیروهای حافظه ، مخازن و انبارهای آنها [(ادراک حسی)] (مخـازنی کـه در بخـش ۱۰: ۱۶ این اثر «انبار» نامیده شده و قابل مقایسه با واژه ٔ κελλαρίτης یعنی مخازن در کفالایا ۲۷/۱۴۰ اسـت ) و چیزهایی از این قبیل ادامه میدهد.