خلاصة:
شکل گیری هرگونه ی زبانی جدید ناشی از برآورده سازی نیاز انسانی است؛ در دهه ی هشتاد در گفتار روزمره ی مردم واژگان تیره و به اصطلاح مخفی/ اینترلاتی رواج یافت که تابوهای دینی، سیاسی و جنسیتی را هدف گرفت و با مسائل دنیای مدرن به شکل فراگیر در هم آمیخت. تبیین دلایل شکل گیری زبان مخفی، یافتن هواداران بسیار در فضاهای مجازی ؛ به ویژه جوانان و تحلیل موضوعی آن در مطالعات فرهنگی قابلیت بررسی و تحلیل دارد ؛ زیرا گرایش فرهنگ نویسی در زبان شناسی کاربردی تنها به داده های مدخلی درون فرهنگ نظر دارد و به زمینه های تاریخی، اجتماعی، سیاسی و ... متن توجهی نمی کند، اما مطالعات فرهنگی با رویکرد بینارشته ای و هم سنگ نگری زبان رسمی و عامیانه، فضا را برای رونمایی از این زبان در مجامع و نهادهای رسمی باز می کند. این مقاله می کوشد با روش تحلیل محتوا از نوع کیفی، پنج منبع از کتاب ها و فرهنگ هایی که بسامد لغات زبان مخفی در آن زیاد است را تحلیل زبانی – موضوعی می نماید. براساس یافته های پژوهش، گسترش اوقات فراغت، ورود فناوری اطلاعات، پیشرفت تکنولوژی و در پی آن امکان گمنام ماندن نویسندگان در فضاهای مجازی و گسترش ادبیات عامه پسند، نقش مهمی در شکل گیری و گسترش زبان مخفی در دهه ی هشتاد داشته است و فارغ از نگاه های سوگیرانه، بررسی علمی و افزودن برخی واژگان غیرتابویی زبان مخفی به زبان معیار میتواند به باروری و تقویت زبان فارسی کمک کند.
ملخص الجهاز:
سمائي، زبان شناس ، با تثبيت ٥١٤ مدخل در قالب فرهنگ لغات زبان مخفي (١٣٨٢) از گفت وگوهاي دانش آموزان و جوانان جنوب شهر تهران با روش ميداني، ضمن معرفي تاريخچۀ زبان مخفي و نگاهي جامعه شناسانه به آن ، زبان مخفي را نه يک زبان مستقل ، بلکه يکي از شکل هاي زبان معيار خوانده است که بيشتر در حوزة واژگان و تا حدودي اصطلاحات و عبارت هاي فعلي خود را نشان ميدهد.
رضايتي و ايران نژاد با مقالۀ مشترک «جامعه شناسي زبان مخفي» (١٣٩٥) در سومين کنفرانس بين المللي پژوهش هاي نوين در علوم انساني از منظر جامعه شناسي زبان به زبان مخفي نگريسته اند و جديدترين پژوهش آنان کتاب فرهنگ مردم : کلمات و اصطلاحات خودماني، عاميانه و اسلنگ مردم امريکا (١٣٩٧) اثر ريچارد الن اسپيزر، ترجمۀ بابک محقق و مسعود قاسميان است که در مقدمه ، فرهنگ هاي فارسي عاميانه را به شکلي گذرا معرفي کرده اند.
در اين مقاله سعي شده در کنار يافته هاي پژوهشي بالا، با روش تحليل محتوا از نوع کيفي، چند اثر داراي زبان مخفي در دهۀ هشتاد از منظر مطالعات فرهنگي، تحليل زباني ـ موضوعي شوند که عبارت اند از: ١) فرهنگ اصطلاحات عاميانۀ جوانان (١٣٨٠) از مشيري، ٢) کتاب سالن ٦: يادداشت هايروزانۀ زندان (١٣٨٠) از نبوي، ٣) کتاب نسل جوان ما چگونه سخن ميگويند؟ (١٣٨١) از مستشارنيا، ٤) فرهنگ لغات زبان مخفي (١٣٨٢) از سمائي.