خلاصة:
امنیت یکی از مقولههای اساسی در نظامهای سیاسی است که ثبات و پایداری آن را رقم میزند و نیز از جمله شاخصهای ضروری برای پیشرفت یک جامعه محسوب میشود. نبود امنیت، شکنندگی و ناپایداری نظام سیاسی را درپی دارد. از این رو حکومتها به شیوههای گوناگون بر آن بودهاند تا از چالشهای برهم زننده امنیت قلمرو خود جلوگیری کرده و با عوامل ناامنی بستیزند. یکی از مشکلات حکومت قاجاریه چالشهای امنیتی بود که به علّتهای گوناگون با آنها رو به رو بود. عوامل متعددی، در این دوره، امنیت اجتماعی را به هم میریخت و با همة تدابیری که برخی از رجال دولت برای غلبه بر ناامنیها به کار میبستند، امنیت پایدار پدید نمیآمد. در این مقاله برخی از عوامل موثر در بروز ناامنی اجتماعی در دوره قاجاریه به شیوه توصیفی- تحلیلی، بررسی و تبیین شده است. یافته پژوهش نشان میدهد که از جنبه درونی، ساختار سیاسی موجود (تفکر ایلی حاکمیت، بافت قومی ـ قبیلهای جمعیت، حاکمیت استبدادی شاهزادگان قاجاریدر ایالات)، مولفه اصلی در بسترسازی ناامنی در این دوران بوده است.
ملخص الجهاز:
٦. محمدامیر احمدزاده ، «بسترهای تحدید و توسعه امنیت اجتماعی در ایران عصر قاجاریه ،» مطالعات تاریخ انتظامی، سال اول ، شماره ١ (تابستان ١٣٩٣)، ص ٤٦.
١٣١ به نقل شــیل ، دولت مرکزی قاجار حدود چهل پنجاه خانوار ترکمن گوکلان را از ناحیه استرآباد به تهران منتقل کرد و با گروگان نگه داشتن مردان آن ها در پایتخت ســعی داشــتند از سرکشــی افراد این قبیله جلوگیری کنند، اما نتیجه بخش نبود.
١٣٤ فهرستی که در المآثر و الآثار از شورش ها، فتنه ها، آشوب و جنگ و لشکرکشی ها برای سرکوب ، تنبیه و مجازات ، قتل و غارت و اخراج شورشــیان از آغاز ســلطنت ناصرالدین شــاه تا ســال چهلم حکمرانی وی ارائه شــده ، افزون بر ١٧٠ مورد اســت که بیانگر وجود ناامنی و آشوب و طغیان های مکرر در عصر قاجاریه و ناپایداری و شکنندگی امنیت و آرامش است .
١٣٨ این درگیری ها کشــته های بســیاری در پی داشــت و حکومت نیز از آن جلوگیری نمی کرد زیرا مصلحت خود را در اختلاف مردم می دید.
آرنولد هنری ســاویچ لندور، اوضاع سیاســی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و بازرگانی ایران در آستانه مشروطیت ، ترجمه علی اکبر رشیدی (تهران : اطلاعات ، ١٣٩٢)، ص ٨٣.
یکی از مسؤولیت های نظام سیاسی و ارکان دولت در رأس ایالات برقراری امنیت این قلمرو گسترده بود که به دلایلی از جمله ضعف ساختار تشکیلات حکومتی ، ناتوانی نیروهای امنیتی سنتی ، ستمگری حکام ، زراندوزی و میل به کسب ثروت در میان رجال حکومتی ، چندان شکل مطلوبی به خود نمی یافت .