خلاصة:
هدف: دولت پهلوی اول، به موازات تاسیس نهادهای نظامی، اداری، و آموزشی مدرن، نظام پوشاک متحدالشکل (یونیفرم) را در ابعاد گسترده برای مردان و تا حدودی زنان، در ایران اعمال کرد. این نظام پوشاک بازنمود سلطهی ساختار قدرت بر متن زندگی مردم بوده است، و از ابزارهای مهم دولت برای کنترل ملت، و ساخت جامعهای مدرن، منضبط، و مطیع. هدف این نوشتار روشن شدن کارکرد اینگونه قواعد دستوری پوشاک، و اقبال آنها در پذیرش از جانب جامعه است؛ قواعدی که امروز نیز، از ابزارهای اعمال سیاستهای ایدئولوژیک، و مبنای مناقشات عمدهی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در ایران است.
روش تحقیق: این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که کارکردهای نظام پوشاک متحدالشکل برای دولت پهلوی اول چه بود؟ بدینمنظور، با روش تحلیل محتوای کیفی متون تاریخی این دوران، و پس از مرور پیشینهی لباس متحدالشکل در دوران قاجار، به جریان اعمال این سیاست پوشاک در دوران پهلوی اول میپردازد، و رابطهی آن را با اندیشهی ناسیونالیسم این دوران و فرآیند ساخت دولت-ملت نوین ایرانی بررسی میکند.
یافتهها و دستاوردها: یونیفرم مظهر نظم و پویایی مدرن، زیباشناسی مدرن، و بازتاب جامعهای منضبط، آموزشدیده، و متعهد به ساختار قدرت بوده است. پژوهش حاضر ابعاد سیاسی-اجتماعی و زیباشناختی نظام پوشاک متحدالشکل را به تصویر میکشد.
Along with establishing modern military and bureaucratic and educational institutions, the First Pahlavi
government exerted uniformed clothing system for men and women. Implemented in the 1920’s, the
uniformed clothing system represented the hegemony of power structure over people’s lives. It was
also regarded as a significant means of national control that led to construction of a modern, ordered,
and disciplined society. Through studying the historical context, the present article asks the following
research question: How did the First Pahlavi utilize the uniformed clothing system to construct a modern
Iranian national identity? After reviewing the history of uniformed clothing system in Qajar’s time
through the article’s descriptive-analytical methodology, it reviews the significance of implementation of
uniformed clothing system in the First Pahlavi’s reign. Such a review will investigate the relationship of
such an implementation with nationalism and modernization of the Iranian society. Alongside these two
scholarly objectives, the article identifies the political, social and aesthetic qualities of implementation
of uniformed clothing system in the First Pahlavi’s period. The uniformed clothing system was a means
for enforcing power and discipline, overturning plural preexisting identities, and instilling uniformed
behavioral codes in people. Being loyal to the structure of power, the uniformed clothing system also
represented the ordered and dynamic world and was a reflection of a disciplined and educated society.
ملخص الجهاز:
این دولت در جریان تأســیس نهادهای رسمی ، نظیر خدمت ســربازی ، مدارس مدرن اجباری ، ادارات دولتی ، بیمارســتان های جدید، نظام پیشــاهنگی و غیره ، لباس متحدالشکل را نیز که اصالتا منحصر به ساختار ارتش بود به سرتاسر جامعه شهروندی گســترش داد، و نهایتا در ســال ١٣٠٧ با تصویب «قانون متحدالشــکل نمودن البسه اتباع ایران در داخله مملکت » بدان رسمیت عام بخشید.
گفتمان ناسیونالیســم که به عنوان ایدئولوژی غالب در آغاز حکومت رضاشاه بسیاری از تجددطلبــان را بــا حکومت همراه کرده بود، از دو طریق ایدئولوژی اتحاد شــکل لباس را ترویج می کرد: یکی ، طرد تمامی آداب پوشاکی که احساس می شد تابع دستور مذهب است ، که پیشینه این نگاه در آرای میرزا فتحعلی آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی وجود داشــت ٤٨ و در دوران پهلوی به اوج رســید؛ و دیگری ، ترویج اندیشه ای که ضرورت ساخت دولت ـ ملت نوین را همگنی ملت برای ایجاد احساس هویت و تعلق جمعی می دانست ، و آشکارا بر ضرورت طرد نظام های پوشاک و آداب متکثر اقوام محلی تأکید داشــت .
٦٧ به قول فاطمه صادقی ، سیاست های پوشاک دولت رضاشاه علاوه بر اهداف داخلی ، بهانه ای برای یارگیری در این مناسبات بین المللی نیز بود: میان سیاســت های رضاشاه در ایران و نازیســم و فاشیسم ، از نظر تلقی از قدرت و جامعه ، شباهت های زیادی وجود داشــت .