مقدمه ای بر برخی عوامل تاثیرگذار بر معماری معاصر ایران در فاصله ی سال های 1320 تا 1357 ه.ش. مقالة

معماری سرزمین پهناور ایران در دوره های گذشته همواره از یک روند مشخص و مستمر پیروی نموده است، که با زمان پیش و پس از خود رابطه ای منطقی برقرار میکرده، اما این روند در دوره معاصر تداوم نیافته است. این مقاله سعی دارد با رویکرد تحلیلی به برخی از عوامل موثر بر آثار معماری دوره ی معاصر بپردازد و نتایج آن را در سیمای آثار و گرایش کلی زمینه های معماری معاصر ایران بررسی نماید . سوالات تحقیق عبارتند از: 1- معماری معاصر ایران در چه شرایطی تغییر پیدا کرد؟ 2-- چه عواملی بر معماری سال های 1357 - 1320 ه ..ش. ایران تاثیر گذاشت؟ (این عوامل وزن های مختلفی دارند و هدف این تحقیق وز نکشی این عوامل نیست). ماهیت این پژوهش مفهومی و کیفی است، زیرا از یک سو به بررسی پدیده هایی در گذشته مربوط میشود و از سوی دیگر این پدیده ها جنبه ای کیفی دارند و نمی توان به صورت عددی، آماری و کمی آن ها را مورد ارزیابی قرار داد. به سبب آن که نوع پژوهش مورد استفاده جنبه کیفی دارد محقق بر آن است که طی بررسی هایی توصیفی و با توجه به مولفه موضوع های فوق، عوامل را که در تاثیر اندیشه و فلسفه اندیشمندان معاصر در مفاهیم و پدیده های معماری مدرن ایرانی که هدف این پژوهش می باشد، شناسایی و بررسی نماید. در مسیر تحقیق، از کتاب های تخصصی، مقالات بهره گرفته شده، صاحب نظران متعددی مورد مشورت قرار گرفتند اما باید سهم عمده و مهم را به آثار معماری نسبت داد که شرایط و عوامل بر آن ها تاثیر گذاشته است. بررسی شرایط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این سال ها در ایران و عوامل تاثیرگذار از لحاظ اهمیت و دیدگاه نویسنده تنظیم و تحلیل شده که در پایان گرایش کلی زمینه های معماری معاصر ایران را با توجه به تاثیرگذاری این عوامل معرفی نماید. لازم به ذکر است که انطباق دوره معماری با دوره سیاسی صرفا یک تفکیک اعتباری است.

Architecture in the vast territories of Iran has always followed a continuous particular process in the past, along with the logical relations to its previous and next times. But this trend does not exist in the present period anymore. Considering the fact that many changes began due to highly industrialized world and the inevitable development of modernism, we come to the conclusion that Iranian architecture at different periods has encountered with many changes and developments, especially appropriate interaction with elements of modern architecture to gain optimum conditions. For example, wide changes exist in modern architecture with gradual growth. The roots of these changes back to the ends of Qajar period. Constitutional revolution in Iran caused enormous changes in Iranian life styles. The formation seen in Qajar period is emerging western forms along with the Iranian forms which most of the contemporary intellectuals call it “hybridity”. Changes in relations and spatial structures of new buildings such as: plan, combining elements of European architecture with native architecture, and using building materials with newly emerged western technology were the main features of Iranian architecture during 1961- 1978. Construction of new public buildings in capital city of Iran, considered as the main requirement of that period, has transformed Iranian architecture. Factors affecting the architecture in this period made an innovation in Iran, and by the help of governments officials, were spread widely. Now the question is what kinds of factors had impact on contemporary Iranian architecture and how these effects could change Iranian architecture during 1961-1978.Although this paper is unable to study all the affecting factors, but it has tried to survey the impacts of these factors. The overlap of architectural and political periods is an inevitable compliance. So the aim of this study is to identify factors influencing architectural ideas and the intellectual formats of the architects which have changed the architecture during the second Pahlavi period. So influencing factors that will be studied in this paper are as follows: 1- political social, economic and cultural activities in the years of 1961-1978. 2- Foreign architects who worked in Iran such as Andre Godard, Maxime Siroux and Roland Marcel Dubrulle on these yeras. 3- Schools of architecture in Iran - Tehran during these years, such as University of Tehran, Bahshty (Mail) University. 4- Iranian architects who graduated from western schools of architecture during this period such as Vartan Hvansyan, Taherzadeh Behzad, Ali Ghelich Baghlyan, Markar Galstyan, Mohsen Foroughi. 5- The impact of new technologies and materials in Architecture in these years. 6- International congresses of Architecture during this period. 7- Accessibility to Iranian and international journal of Architecture like: Architectural Review, Japanese Architecture and L’Architecture D’Aujourd’hul. Architecture of this period, not only can be distinguished through official and residential buildings, but also through the cumulative effects of cinema buildings like City Theatre of Tehran. They all made Tehran experience the transition to modern world. The point is that in most western and Iranian high-circulation magazines dealt with Architecture can be a model for change in the platform of architecture in this period. Methodology and the nature of this paper are qualitative and conceptual. This kind of surveys aims to examine the phenomena in the past time while they are qualitative and they cannot be evaluated with statistical or quantitative equipment. Therefore final target of this paper is to introduce contemporary scientists’ thoughts in architecture by special books, articles, papers and interviewing with architects who have worked in 1961-1978. This paper hopefully tries to indicate real alignment between architecture and economical and political periods.

«در اين سال ها هنرمندان ايراني که دل در گرو فرهنگ بومي خود داشتند توانستند «مکتب سقاخانه »٣ را پايه ريزي کنند نقاشي «قهوه خانه »٤ نيز بر خلاف جريان هاي نقاشي آکادميک و نگارگري جديد، خارج از حوزهي هنر رسمي رشد کرد و بارزترين جلوه هايش را در عصر پهلوي به نمايش گذاشت » (٢٠٠١ ,Pakbaz) کاريکاتور اگر چه در اين زمان هنري نوپا بود اما از جمله هنرهايي بود که در تغيير فرهنگي و اجتماعي آن دوران تأثير خود را آشکار کرد، به طوري که مردم عادي نيز ميتوانستند آن را درک و با آن ارتباط برقرار نمايند. «از دهه چهل به بعد شکل گيري سبک هاي معماري ايران ، تحت تأثير درآمدهاي نفتي و برنامه هاي عمراني دولت قرار گرفت و ساخت و ساز بخش دولتي و خصوصي به کمک پول هاي نفتي سرشار، رواج يافت و روند توسعه آن بيشتر گرديد و سبب شد که اين دو بخش از جامعه به توليد انواع سبک هاي معماري مانند معماري سبک مدرن ، سبک بين الملل ، معماري بوم گرا و بساز بفروشي ٥ و نظاير آن بپردازند» (١٩٩٥,Etessam(. نتيجه اينکه اين معماران مروج معماري دانشگاهي با سبک هاي مختلف در ايران بوده و اثرات هنر اين معماران چه در بناهاي عمومي يا بخش خصوصي قابل مشاهده و تأثير بسزايي در تغيير صورت معماري سنتي ايراني به معماري مدرن غرب داشتند. ايران سردار افخمي يکي از معماران ايراني معتقد بود بايد از تکنولوژي معاصر استفاده کرد و بدون آن نميتوان فضايي چندان مناسب پديد آورد (١٩٧٠,st International Architecture Congress, Esfahan١).