اعوجاج و بدکارکردی نهادی: ارزیابی و آسیب‌شناسی مقالات علوم سیاسی در فصلنامه‌های خارجی نامعتبر مقالة

یکی از اهداف اصلی پژوهش در جهان، اساسا رشد و توسعه علمی و به تبع آن، پیشرفت و رفاه جامعه است. در ایران، این هدف غالبا به فراموشی سپرده شده و نفس انتشار مقالات و تعداد آن‌ها در مقایسه با سایر کشورهای جهان به یک هدف تبدیل گردیده است؛ چنان‌که به لحاظ تعداد مقالات منتشرشده در مجلات بین‌المللی، ایرانیان مقامی چشم­گیر و بالا دارند، اما در تبدیل این مقالات به دستاوردهای صنعتی و یا کارآفرینی، نتیجه موفقی کسب نکرده ­اند. این پدیده که در گذشته در رشته­ های علوم پایه، فنی و مهندسی بیشتر مشاهده می ­شد، چند سالی است به حوزه علوم انسانی و به طور خاص علوم سیاسی و روابط بین‌الملل نیز تسرّی پیدا کرده است؛ به نحوی که شاهد روی آوردن اعضای هیئت علمی و دانشجویان به چاپ مقاله در مجلات دارای کیفیت پایین و حتی جعلی در خارج از ایران هستیم. مقاله پیش رو قصد دارد که اولا ارزیابی ­ای از وضعیت رشته علوم سیاسی و روابط بین‌الملل به نسبت سایر رشته های علوم انسانی درخصوص این پدیده داشته باشد و ثانیا به آسیب ­شناسی پژوهش‌های مذکور بپردازد. برای این منظور، از هر دو روش کمی و کیفی استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می­ دهد که تعداد مجلات نامعتبر خارجی از سال 1391 تا 1396 رشد تصاعدی داشته است و بعد از رشته علوم اجتماعی و روانشناسی، پژوهش­گران رشته علوم سیاسی بیشترین گرایش را به سمت چاپ مقاله در این نشریات نشان داده‌اند. این درحالی است که چاپ مقاله در مجلات معتبر خارجی بسیار اندک بوده است. یافته‌های پژوهش همچنین گویای کیفیت پایین این مقالات به نسبت همتایان داخلی آن­ها بوده است. در آسیب ­شناسی این مسئله که به نوعی اخلاق حرفه­ای پژوهش را زیر سوال می­ برد، عواملی همچون الزام اساتید به چاپ مقاله در نشریات خارجی برای ارتقای علمی، الزام دانشجو به چاپ مقاله برای دفاع از رساله، طولانی بودن فرایند چاپ مقاله در فصلنامه­ های داخلی، سنجش داوطلبان مقطع دکتری با تعداد مقالات و... احصا شده­ اند.

اين پديده که در گذشته در رشته هاي علوم پايه ، فني و مهندسي بيشتر مشاهده ميشد، چند سالي است به حوزه علوم انساني و به طور خاص علوم سياسي و روابط بين الملل نيز تسري پيدا کرده است ؛ به نحوي که شاهد روي آوردن اعضاي هيئت علمي و دانشجويان به چاپ مقاله در مجلات داراي کيفيت پايين و حتي جعلي در خارج از ايران هستيم . يافته هاي پژوهش نشان ميدهد که تعداد مجلات نامعتبر خارجي از سال ١٣٩١ تا ١٣٩٦ رشد تصاعدي داشته است و بعد از رشته علوم اجتماعي و روانشناسي، پژوهشگران رشته علوم سياسي بيشترين گرايش را به سمت چاپ مقاله در اين نشريات نشان داده اند. جدول شماره ۴: تعداد مقالات چاپ شده در مجلات نامعتبر ظرف ٥ سال رديف نام مجله سال تعداد شماره تعداد کل مقالات تعداد مقاله 0 16 2 (2012) 1391 Asian Case 1 Research Journal 1 24 4 (2013) 1392 Journal of Social 2 Sciences 0 42 4 (2014) 1393 Asian Journal 3 of Scientific Research 1 90 3 (2015) 1394 international 4 journal of current life sciences 14 300 12 (2016) 1395 Asian Social 5 Science (منبع : وب سايت فصلنامه هاي بررسيشده ، ١٣٩٦) يافته هاي اوليه پژوهش نشان ميدهد که اين تغيير محسوس بيش از هر چيز به اعلام آيين نامه ارتقاي اعضاي هيئت علمي از سوي وزارت علوم در سال ١٣٩٥ بازميگردد.