خلاصة:
در ماده 23 لایحه پیشنهادی حمایت خانواده 1386، تعهد زوج به اجرای عدالت بین همسران از شروط اختیار همسر دائم بعدی تلقی شده است. این قسمت از ماده متخذ از آیه شریفه «و ان خفتم الا تعدلوا فواحده» می باشد که ضمن به رسمیت شناختن تعدد زوجات، کمیت آن را محدود و آن را مشروط به رعایت عدالت نموده است. عدالت عالی ترین فضیلت انسانی و اخلاقی و غایت در مناسبات اجتماعی است. در حقوق اسلامی این غایت متعالی به عنوان یک قاعده مورد شناسایی قرار گرفته است که اجرا و رعایت آن در مناسبات اجتماعی از جمله مناسبات زوج یا زوجات در اموری چون نفقه و اوقات معاشرت الزامی است.در عین حال عشق و احساس مانند هر امر روحی دیگر کاملا تحت اختیار آدمی نیست تا دقیقا آن را بین افراد تقسیم نماید. لذا رعایت عدالت در عواطف و احساسات به معنای تقسیم دقیق آن بین زوجات بسیار دشوار است. انسان شناسی اسلامی که ظرفیت روحی آدمی را بسیار گسترده و عمیق می داند فرضیه جای دادن عواطف به چند همسر را میسر و ممکن می شمرد. لذا عدالت را باید به معنای تلاش اخلاقی دانست که زوج در استقرار علاقه به همسران و ابراز آن نسبت به هر یک به کار می گیرد. بدیهی است اجرای تعهد در گستره عشق و عواطف از ضمانت اجرایی متناسب با قواعد اخلاقی برخوردار است.
ملخص الجهاز:
Naqibi, Ph. D استاديار گروه فقه و حقوق خصوصي مدرسه عالي شهيد مطهري چکيده : در ماده ٢٣ لايحه پيشنهادي حمايت خانواده ١٣٨٦، تعهد زوج به اجراي عدالت بين همسران از شروط اختيار همسر دائم بعدي تلقي شده است .
ولي سؤال اساسي اين است که مباني و پيشينه تعدد زوجات چيست ؟ چه عواملي دولت را بر آن داشت تا تعهد اجراي عدالت بين همسران را در لايحه پيشنهادي لحاظ نمايد؟ اصولا مراد از عدالت مورد نظر بين همسران چيست ؟ آيا تحقق عدالت روحي مانند عدالت مالي يا اوقات معاشرت ممکن است ؟ آيا تعهد به اجراي عدالت موجب يک التزام حقوقي است يا تعهد اخلاقي ؟ پاسخ سؤالات مذکور مبتني بر مباني و مبادي است که در حقوق زن و حقوق خانواده در اسلام مورد توجه است .
- از سعيدبن حبير، سدي، قتاده، ربيع و ضحاک و ابن عباس (در يکي از دو روايت منقول از او) نقل شده است که در زمان تشريع آيه ، مردم نسبت به امور يتيمان مراقبت داشتند ولي نسبت به زنان عدالت را رعايت نمي کردند و زنان زيادي را به نکاح خود در مي آوردند، درحالي که عدالت را ناديده مي گرفتند آيه شريفه نازل شده است و خداوند در اين آيه مي فرمايد: «همانگونه که در مورد تعهد به اجراي عدالت بين همسران؛ التزام حقوقي يا اخلاقي /٥٤٧/۵۴۷ يتيمان مراقبت داريد در مورد زنان نيز خوف را از دست ندهيد و براي اين که عدالت را رعايت کنيد بيش از چهار زن نگيريد».