خلاصة:
حسنات العارفین یکی از آثار برجسته شاهزاده محمد داراشکوه در بیان شطحیات 107 تن از صوفیان مسلمان است که نخستین بار، سید مخدوم رهین آن را در سال 1352 تصحیح و منتشر کرد. با وجود تلاش مصحح، در این چاپ، ایرادات اساسی دیده میشود که ضرورت تصحیح مجدد آن را یادآور میشود. این نوشتار بر آن است که با بررسی و مقایسه نسخه چاپی حسنات العارفین با پنج نسخه خطی دیگر، به بیان کاستیها و ایرادهای نسخه منتشرشده بپردازد و دلایل ضرورت تصحیح دوباره آن را بیان کند. سید مخدوم رهین چهل سال پیش این نسخه را بر اساس چهار نسخه خطی تصحیح کرده است که هویت سه مورد از آن نسخ مشخص نیست. نگارندگان پس از دستیابی به چهار نسخه جدید و قیاس با تصحیح رهین، بر آن هستند که با بهرهگیری از این منابع، اشتباهاتی نظیر عدم استفاده از روش تصحیح مشخص و علمی، معرفی نکردن نسخههای مورد استفاده، حذف و اضافات بیجا، ایرادات نگارشی و عدم نگارش تعلیقات و شرح بر متن را مرتفع نموده و به متنی منقح و سالم دست یابند.
ملخص الجهاز:
سید مخدوم رهین چهل سال پیش این نسخه را بر اساس چهار نسخۀ خطی تصحیح کرده است که هویت سه مـورد از آن نسـخ مشـخص نیست .
ir ٣163 هستند که با بهره گیری از این منابع ، اشتباهاتی نظیر عدم استفاده از روش تصحیح مشـخص و علمی، معرفی نکردن نسخه های مورد استفاده ، حذف و اضافات بـیجـا، ایـرادات نگارشـی و عدم نگارش تعلیقات و شرح بر متن را مرتفَع نموده و به متنی منقح و سالم دست یابند.
٥. حسنات العارفین و شرح شطحیات اگرچه ارائۀ یک گزارش تطبیقی دربارٔە این دو اثر به نسبت مشابه در چارچوب ایـن پـژوهش نمیگنجد، نگارندگان برای آشنایی ابتدایی خواننده و ایجاد یک زمینۀ ذهنی دربارٔە این دو اثـر به ذکر مواردی چند بسنده کرده اند: روزبهان بقلی شیرازی در سدٔە ششم هجری بنا بر خوی عرفان گرا و پژوهشگر خود و نیـز تعهدی که به عارفان پیش از خود داشت ، دست به نگارش شرح شطحیات زد.
مخدوم رهین در مقدمۀ ایـن کتـاب پـس از 176 نگاهی تاریخی به دودمان تیموری و نیز ارائۀ تعاریفی در باب شطح ، از چهار نسخۀ خطی نـام میبرد که در تصحیح کتاب از آن ها استفاده شده است .
(این شطح در همۀ نسخه ها موجود و در کتاب رهین ناموجود است ) نکتۀ دیگر عدم ارائۀ پینوشت های مفید و دقیق برای قیاس مابین نسخ مورد نظر است .
اهمیت دیگر نسخۀ (ن ) این است که سایر نسخه های موجود تقریباً یک قـرن پـس از ایـن نسخه کتابت شده اند.