خلاصة:
رئالیسم علمی دیدگاهی است که هویات نظری مطرح در نظریه‌های علمی را دارای وجودی مستقل از ذهن و نظریات علمی می‌داند. طبق این دیدگاه، هویاتی همچون اتم، ملکول، موج، الکترون و... به لحاظ هستی‌شناختی دارای وجودی مستقل هستند و شناخت آنها به‌واسطة نظریات علمی، امکان‌پذیر است. در مقابل، ابزارانگاران علمی، رئالیست‌ها را در هر دو ادعای خود به چالش کشیده‌اند و به لحاظ هستی‌شناختی منکر وجود مستقل هویات نظری هستند و با انکار وجود مستقل آنها، ادعای شناخت آنها نیز معنایی نخواهد داشت. با بررسی دیدگاه‌های این دو جریان به این نتیجه رسیدیم که نزاع این دو جریان همچون پرونده‌ای مفتوحه ادامه دارد و هیچ‌کدام از آنها در مقابل دیگری به برتری دست نیافته است و ادله‌ای که از سوی آنها ارائه می‌شود، توان کنار گذاشتن و حذف جریان مقابل را ندارد.
این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی دیدگاه‌های رئالیست‌ها و ابزارانگاران می‌پردازد و هدف آن تبیین و بررسی ادلة رئالیسم علمی و توفیق آن در برابر ابزارانگاری است.
ملخص الجهاز:
نسخة جدید رئالیسم، رئالیسم علمی است که مدعی وجود خارجی هویات نظری مشاهده‌ناپذیر مورد استفاده در نظریه‌های علمی می‌باشد و ازآن‌رو علمی خوانده می‌شود که ناظر به نظریات علم تجربی است.
بنابراین، معنای رئالیسم علمی، در این دوره توسعه یافته بود و از امور مشاهده‌پذیر به امور مشاهده‌ناپذیر رسیده بود، رئالیسم علمی ادعا می‌کند که باید به وجود اشیای مشاهدهناپذیری که بهترین نظریه‌های علمی ما آنها را مفروض می‌گیرند، باور داشته باشیم (لیدیمن، 1391، ص 164).
اگر فرض کنیم که اتم و الکترون وجود خارجی ندارند، در آن صورت، همخوانی فوق‌العادۀ نظریة اتمی را با داده‌های مشاهده‌ای چگونه می‌توان توضیح داد؟ بر همین قیاس، چگونه می‌توانیم پیشرفت‌های فناوری‌هایی را که حاصل نظریات است، توضیح دهیم؛ جز اینکه فرض کنیم آن نظریات درست‌اند و اشیای مشاهدهناپذیری که نظریه‌های علمی به آنها ارجاع می‌دهند، در خارج وجود دارند؟ نتیجة این استدلال این است که پیشرفت‌های علمی تنها در صورتی توجیه می‌شوند که امور مشاهده‌ناپذیر مورد ادعای نظریات علمی، وجود داشته باشند (اکاشا، 1391،ص 84).
به‌عبارتی‌دیگر، معرفت ما دربارة جهان خارج چگونه حاصل می‌شود؟ متعلق ادراکات ما چه چیزهایی هستند؟ آیا اشیای خارجی به‌صورت مستقیم مورد ادراک قرار می‌گیرند؟ (لیدیمن، 1391، ص 174) بنابراین، در رئالیسم معرفت‌شناختی، تلاش عمدة رئالیست‌ها برای موجه نشان دادن نظریه‌های علمی است و هرچه اعتبار و ارزش صدق این نظریات بیشتر شود، شناخت جهان از پنجرة این نظریه‌ها دقیق‌تر خواهد بود.
(
, 
, 
)
