خلاصة:
داستان تمثیلی از گذشتههای دور بهعنوان ابزاری در جهت آموزش فن کشورداری و سیاستمداری به پادشاهان مورد استفاده قرار گرفته است. میتوان گفت بخش مهمی از ادبیات تعلیمی ایران و جهان بهدلیل تاثیرگذاری و جذابیت بیشتر، در قالب تمثیل بیان شده است. داستان تمثیلی و بهویژه افسانه حیوانات (فابل) از جمله قالبهای ادبی است که بهدلیل دولایگی معنایی، فضای جالبی را برای ارائه مضامین سیاسیاجتماعی فراهم آورده است. در سراسر جهان، منتقدان اجتماعی در پس صورتک داستانسرایی و ایجاد سرگرمی، شدیدترین و عمیقترین انتقادات و نارضایتیهای خود از وضع سیاست و فرهنگ را در معرض دریافت عمومی قرار دادهاند. در این حالت، نویسنده مطالبی را که نمیتوان بهطور مستقیم در تادیب و تعلیم صاحبان قدرت سیاسی بر زبان آورد، در پوششی مفرح و سرگرمکننده از داستان و طنز پنهان میکند؛ بهطوری که محافظهکاری و پنهاننگاری از پدیدههای رایج در نوشتههای سیاسی بازمانده از عصر قدیم است. این مقاله در صدد بررسی آموزههای سیاسی در داستانهای تمثیلی کهن است و نشان میدهد که چگونه در طول تاریخ از قالب داستان در عرصه آموزش سیاسی استفاده شده و این آموزشها شامل چه مسائل و مواردی است. به عبارت دیگر در این پژوهش، ضمن ارائه شواهدی از منابع موجود نشان میدهیم که داستان تمثیلی ابزاری در جهت ارتقای دانش سیاسی دولتمردان در اعصار کهن بوده است و برخلاف آنچه در بادی امر به نظر میرسد، این داستانها با هدفی فراتر از سرگرمی و لذت بردن صرف پادشاهان نگاشته شدهاند. مروری بر تاریخچه استفاده از تمثیل در آموزش سیاسی، تعالیم سیاسی رایج در داستانهای تمثیلی کهن و دلایل استفاده از تمثیل برای آموزش مضامین سیاسی از جمله موضوعات مورد بررسی در این مقاله است.
ملخص الجهاز:
مـروري بـر تاريخچـۀ اسـتفاده از تمثيـل در آمـوزش سياسـي، تعـاليم سياسـي رايـج در داستان هاي تمثيلي کهن و دلايل استفاده از تمثيل براي آموزش مضامين سياسـي از جملـه موضوعات مورد بررسي در اين مقاله است .
مقدمه اين واقعيت که قدرت سياسـي در تـاريخ بشـري بـه نـدرت در اختيـار اهـالي فضـيلت و حکمت قرار گرفته ، در بسياري موارد هنرمندان و عالمان را به نگـارش آثـاري در جهـت ارتقاي سطح فکر و دانش عاملان سياسي ترغيب کرده ، اما روشن است که ارائۀ مستقيم و صريح آموزه هاي سياسي براي حکما و نويسندگان در طول تـاريخ ، همـواره بـا دشـواري بسياري همراه بوده است .
با اين وصـف ، مـي تـوان دريافت که ترس از قدرت سياسي حاکم ، يکي از مهم ترين دلايل روي آوردن بـه راه هـاي غيرمستقيم بيان ، همچون داستان تمثيلـي بـوده اسـت .
بررسـي متـون کتاب هايي چون کليله و دمنه و مرزبان نامه ، آشـکارا نشـانگر آن اسـت کـه نويسـندگان از پرداخت تمثيل ها به ويژه ارتقاي سطح دانـش و تعقـل ،پادشـاه را در صـدر مقاصـد خـود داشته اند؛ به طوري که پيام نهاني بسياري از داستان هاي کليلـه و دمنـه ، آمـوزش سياسـي و فکري رأس هـرم قـدرت ، در لفافـۀ محافظـه کـاري و بيـان غيرمسـتقيم اسـت .
بررسـي متون کتاب هايي چون کليله و دمنه و مرزبان نامه ، آشکارا نشانگر آن است کـه نويسـندگان از پرداخت تمثيل ها به ويژه ارتقاي سطح دانش و تعقل پادشـاه را در صـدر مقاصـد خـود داشته اند؛ به طوري که پيام نهاني بسياري از داستان هاي کليله و دمنـه ، آمـوزش سياسـي و فکري رأس هرم قدرت ، در لفافۀ محافظه کاري و بيان غيرمستقيم است .