خلاصة:
هدف این مقاله بررسی رده شناسی نفی در زبان فارسی و ارائه یک تبیین شناختی در مورد آن است.. فضای مفهومی امکاناتی جهانی و عام است و هر زبان برشی از آن بدست میدهد که نقشه معنایی آن زبان خاص را میرساند. برش معنایی زبان فارسی نمایانگر تفاوت صوری این زبان با دیگر زبانها است. فضای مفهومی چند بعدی مقوله نفی توسط باند (2009) معرفی شده و در این تحقیق نیز به کار رفته است. بر اساس بررسیهای انجام شده در این تحقیق زبان فارسی چهار راهبرد برای بیان مقوله نفی دارد که شامل نفی ساختواژی "نـَ/ نـِ"، کلمات گزارهای نه/خیر، ساختار همپایه نفی و اسامی نفی هستند؛ این چهار راهبرد کل فضای مفهومی را پوشش میدهند. بعلاوه هر نقش میتواند با صورتهای مختلف به کار رود و در نقشه معنایی پیشنهادی فرضیه اتصال نقشه معنایی برقرار است.
ملخص الجهاز:
در این پژوهش پس از اشاره به انواع راهبردهای صوری بیان مقوله نفی و معرفی نقشهای جهانی مقوله نفی، نقشه معنایی زبان فارسی را در فضای مفهومی مشخص کنیم.
بر اساس بررسیهای انجامشده در این تحقیق زبان فارسی سه راهبرد برای بیان مقوله نفی دارد که شامل نفی ساختواژی «نـ/ نـ»، کلمات گزارهای نه/خیر و ساختار همپایه نفی هستند؛ این سه راهبرد کل فضای مفهومی را پوشش میدهند.
یکی از مقولاتی که مورد توجه ردهشناسان و زبانشناسان قرار گرفته است مقوله نفی در زبانها میباشد و مطالعات زیادی در این خصوص به خود اختصاص داده است که از آن جمله میتوان به پین Payne" (1985)، زنوتینی Zanuttini" (1996)، میستامو Miestamo" (2007 ،2005، 2003)، باند Bond" (2009)، کروگی Crowgey" (2012) و ...
پین (1985) در مطالعات مقوله نفی در زبانهای دنیا چهار رده را معرفی میکند: (1) نفی ساختواژی یعنی تکواژ نفی بخشی از صرف اشتقاقی فعل را تشکیل میدهد و معنای جمله را منفی میکند مانند «نـ» در زبان فارسی، (2) ادات نفی یعنی یک سازه بدون هیچ تغییری در همهی زمانها و اشخاص بهکار میرود و جمله را منفی میکند مانند pas در زبان فرانسه، (3) افعال منفی که بسیاری از ویژگیهای فعل واژگانی را دارند، مانند همراه شدن با متمم فعلی و خود به دو زیربخش فعل برتر Higher negative verb" و فعل کمکی تقسیم میشوند مانند افعال زائد در زبان انگلیسی، (4) نفی اسمی: این رده کمیابتر از دیگر ردهها است ولی منصوری (1390) در زبان فارسی اسامی نفی مانند «عدم» را از این موارد برمیشمارد.
این فضای مفهومی در تحقیق حاضر مبنا قرار داده شده است تا نقشه معنایی زبان فارسی مشخص شود.