خلاصة:
آگاهی از روش تفسیری امام حسن و امام حسین علیهما السلام به عنوان دو سبط و وارثان علم پیامبر، ما را به سوی استفاده صحیح و روشمند از قرآن رهنمون می¬سازد. این دو امام بزرگوار گرچه در دوران پر آشوبی زندگی می¬کردند، اما هر فرصتی را برای تبیین آیات الهی مغتنم دانستند، به طوری که جمع قابل توجهی از روایات تفسیری آنها در منابع اهل سنت ذکر و بدان استناد شده است.
مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی ابتدا روایات تفسیری این دو امام را از مصادر فوق استخراج کرده و ضمن روش-شناسی و شناسایی منابع مورد استفاده آنها در تفسیر نشان می¬دهد که سبطین در تفسیر قرآن، گاهی از روش¬های قرآن به قرآن، روایی، لغوی و کلامی استفاده نموده¬اند و زمانی قسمتی از قرآن را به گونه دیگری تبیین کرده¬اند که استفاده از جری و تطبیق، تبیین مجملات، بهره¬گیری از اسباب نزول و .... از آن دسته¬اند.
ملخص الجهاز:
این دو امام بزرگوار گرچه در دوران پر آشوبی زندگی میکردند، اما هر فرصتی را برای تبیین آیات الهی مغتنم دانستند، به طوری که جمع قابل توجهی از روایات تفسیری آنها در منابع اهل سنت ذکر و بدان استناد شده است.
» [هود/103] (آلوسی، بیتا، 30/86؛ الشوکانی، بیتا، 5/504؛ الطبری، 1406ق، 30/130؛ ابن عطیه، 1992م، 5/400؛ ابن کثیر، 1403ق، 7/254) در تفسیر «در المنثور» روایت به همین شکل نقل شده است، ولی امام حسن در شاهد بودن حضرت محمد6 به آیه «انا ارسلناک شاهدا و مبشرا» (احزاب/45) استدلال میکند.
(الکلینی، 1361، 1/5؛ المجلسی 1358، 2/178؛ اربلی، 1381ق، 2/170) از این رو برخی عالمان شیعه بر این باورند که تفسیر قرآن، جز با حدیث صحیح پیامبر6 و اهل بیت جایز نیست (الطوسی، 1409ق، 1/4؛ مودب، 1386، ص 93) در روایات مأثور سبطین از رسول خدا، گونههای مختلف تبیین آیات قابل مشاهده است.
ذیل آیه «ان الله یامر بالعدل و الاحسان» (نمل/90)» آمده که امام حسن7 آیه را خواند، سپس فرمود: خداوند عزوجل برای شما تمام خیر و تمام شر را در یک آیه جمع نموده است، عدل و احسان در راه طاعت خدا را ترک نکرد مگر آنکه [در این آیه] آن را جمع نمود و بدان امر کرد.
(حسکانی، 1393، 2/144) با این بیان مشخص گردید که سبطین با احتجاج به آیات متعدد، جایگاه خود را به عنوان یکی از ثقلین به مردم یادآور میشدند؛ بدان امید که عدهای یادآور شوند و این در قیامت دستگیر آنها باشد؛ آن چنان که امام حسن فرمود: «هر کس ما را به خاطر خدا دوست بدارد خداوند او را در سایهای گسترده داخل کند روزی که هیچ سایهای نیست.