خلاصة:
آقای سروش محلاتی در گفتاری زیر عنوان «امکان یا امتناع مذاکره با دشمن در سیاست انقلابی امام حسین ع » ، با استناد به گفت وگوی امام حسین ع و عمربن سعد در کربلا، تلاش کرده است تا ثابت کند: «امام حسین ع با انجام ملاقات هایی در کربلا، به دنبال مذاکره و توافق (با یزید) بود تا جلوی جنگ گرفته شود». نوشتار حاضر نقدی تاریخی بر دیدگاه اوست. گفتار وی با وجود امتیازاتی همچون تفکیک ابعاد مسئله، بحث تفصیلی در بعد تاریخی و گردآوری آرای کم شناخته شده از بزرگان، دارای کاستی های مهمی در دو بخش روشی و محتوایی است. این کاستی ها از نظر روشی، نقل یک سویه تاریخ و تکیه ناروا بر آرای بزرگان، و از نظر محتوایی، بی توجهی به انگیزه جعل و روند اشاعه پیشنهادهای منتسب به امام ع ، ترجمه نادرست بخش مهمی از گزارش مورد استناد، نادیده انگاری بیعت خواهی یزید، و بی توجهی به مبانی و اهداف قیام امام? و ارائه تصویری مبهم از آن است.
ملخص الجهاز:
وی شواهد تأییدکنندة نامة عمر سعد را خیلی زیاد دانسته، اما تنها دو شاهد آورده است: نخست، گزارشی دربارة گروهی سینفره که شب عاشورا از سپاه ابنسعد به امام پیوستند و گفتند که ما منتظر بودیم تا ببینیم عبیدالله چه جوابی به پیشنهادهای امام میدهد؛ «حالا که همة پیشنهادهای او را رد کردند، این جنگ، "نامردی" است»؛ شاهد دوم، از تاریخ طبری مورد تأکید بیشتر نویسنده، و بیانگر اعتراض مشابه حربنیزید به عمربنسعد است.
حال سخن در این است که نویسنده با تمرکز بر این گزارش خاص -که پیشنهادهای سهگانه را در قالب نامة ابنسعد به امام نسبت داده- از دیگر گزارشهای تاریخی غفلت کرده است؛ درحالیکه با دقت در دیگر گزارشها، میتوان دریافت که برخلاف برداشت نویسنده، شیخ مفید و بهتبع او، طبرسی و فتال، با نقل پیشنهاد رفتن امام حسین به شام در قالب نامة ابنسعد، در اصل نپذیرفتهاند که امام خود آن پیشنهاد را داده؛ دستکم نظر قطعیشان این نبوده است.
». نویسنده با اشاره به محتوای همین گزارش، آن را به الامامة و السیاسة، ارجاع داده، و با چشمپوشی از نقل آن از طبری و ابومخنف، خواسته یا ناخواسته، این ذهنیت را بهوجود آورده است که معتبرترین نقل، همان گزارش خاصی است که خود از طبری و ابومخنف آورده و در آن، پیشنهادهای سهگانه در قالب نامة ابنسعد به ابنزیاد، به امام نسبت داده شده؛ چنانکه گفته است: «ما مستقیما از امام حسین دراینباره نقلقولی نداریم و اینکه راوی دیگری هم در آنجا حضور داشته باشد، چنین چیزی در اختیار نداریم.