خلاصة:
دلبستگی مکانی از مفاهیم چندبعدی و بین رشتهای است که توجه جامعهشناسان شهری را به خود جلب کرده است. دلبستگی به مکان، ارتباطی نمادین با مکان است که با دادن معانی عاطفی و حسی مشترک فرهنگی، توسط افراد به مکان خاص یا یک سرزمین شکل میگیرد. شهر یکی از مکانهای مهمی است که میتواند مورد دلبستگی شهروندان قرار گیرد و این دلبستگی نتایج اجتماعی بسیاری در پی دارد. هدف این مقاله، ساخت و اعتباریابی مقیاس دلبستگی به شهر محل سکونت است. روش پژوهش پیمایش است و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. جامعهی آماری این پژوهش، شهروندان 15 تا 75 ساله شهر تبریز هستند. حجم نمونه 420 نفر و روش نمونهگیری، خوشهای چندمرحلهای است. اعتبار محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظر چند تن از استادان جامعهشناسی تأیید گردیده و سپس با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی، اعتبار سازهای این مقیاس چهارعاملی با 38 گویه بررسی شد که از عامل اول (وابستگی کالبدی) 6 گویه، از عامل دوم (وابستگی اجتماعی) 4 گویه، از عامل سوم، (هویت کالبدی) 5 گویه و از عامل چهارم، (هویت اجتماعی) 5 گویه در مقیاس ساخته شده باقی ماندند. در ادامهی بررسی اعتبار سازهای، فرضیهی رابطه میان سابقهی سکونت و دلبستگی مکانی براساس ادبیات پژوهش ساخته آزمون گردید که معنادار بود. پایایی این پرسشنامه بر اساس آلفای کرونباخ و به روش حذف گویه مطالعه شد که آلفای کرونباخ برای خرده مقیاسهای چهارگانه و مقیاس دلبستگی مکانی دارای مقادیر قابل قبولی بود. در نهایت، مدل چهارعاملی متغیر پنهان دلبستگی مکانی توسط تحلیل عاملی تأییدی بررسی گردید که از برازندگی مناسبی برخوردار بود؛ بنابراین، مقیاس ساخته شدهی دلبستگی مکانی، ابزاری مناسب برای اندازهگیری این مفهوم در متن شهری ایران تشخیص داده شد. <strong>کلید واژه:</strong> دلبستگی مکانی، وابستگی مکانی، هویت مکانی، اعتبار، پایایی، شهر تبریز.
ملخص الجهاز:
در چنـد دهه ی گذشته عواملی مانند فضای شخصـی، معنـای مکـان ، هویـت مکـانی و دلبسـتگی مکانی و دیگر موضوعات مرتبط ، موضوع تحقیقات در مورد انسان و مکان بوده اند و این به دلیل افزایش توجه به تأثیر فرهنگ بر ترجیحات مکانی، تـراکم جمعیـت ، جابجـایی و مهاجرت جمعیت به شهرها و روستاها و لزوم تطابق با محـیط جدیـد بـرای گـروه هـای اجتماعی مختلف بوده است .
بخشی از این توجه ناشی از این آگاهی اسـت کـه پیونـدهای مکـان 1- Place Attachment 2- Trentelman 3- Windsong شخص به دلیل جهانیسازی و افزایش قابلیت جابجایی، شکننده تر شـده اسـت و بخـش دیگر مربوط به مسائل محیطی است که وجود مکـان هـای بـا اهمیـت بـرای انسـان هـا و ارتباطات انسان با آن مکان ها را بیش از گذشته تهدید میکند و علت توجه ایـن بررسـی به مفهوم دلبستگی مکانی، به بخش دوم باز میگردد.
مفهوم دلبستگی مکانی از سـه 1- Kyle 2- Stedman 3- Vorkinn & Riese 4- place dependence 5- place identity 6- place affect 7- place social bonding 8- Ramkissoon 9- Smith, & Weiler 10- Yuksel 11- Bricker, Kerstetter جنبه مختلف میتواند مورد بررسی قرار گیرد؛ پژوهشگران دلبستگی مکانی را مفهومی بـا جنبه های شخص ، فرایند روانشناختی و مکان معرفی میکنند.
مکان مورد بحث در مفهوم دلبستگی مکانی مـیتوانـد در مقیـاس هـای مختلفی مانند اتاق شخصی، خانه ، محله ، شهر و جهان قرار گیرد (اسـکنل و گیفـورد،٢٠١٠) و دارای دو بعد دلبستگی به مکان فیزیکی (کالبدی)٢ و دلبستگی به محیط اجتماعی ٣ مربـوط بـه 1- Manzo 2- physical place attachment 3- civic place attachment به مکان است .