ملخص الجهاز:
"(4) گنابادی در مقدمه تفسیر عرفانی بیان السعادة بعد از ذکر حدیث نبوی «ان القرآن ذلول ذو وجوه فاحملوه علی احسن الوجوه» میگوید: «قرآن هم به حسب مواد و الفاظ و اعراب و قرائات و هم به حسب دلالت و معانی و مصادیق ذیوجوه بوده و دارای معانی مختلف طولی و عرضی است و اساسا معنای «ذلول» در حدیث این است که چنانچه شتر «ذلول» رام و مطیع بهرهبرداری است، از قرآن نیز میتوان هر معنایی را که اراده شود به دست آورد و حتی راز و رمز صدور برخی از روایات ناهمگون در تفسیر یک آیه نیز در این مهم نهفته است».
به دیگر سخن متشابه لفظی است که محتمل وجوه معانی و در معرض شک و شبهه بوده و قابلیت تاویل صحیح و فاسد را داشته، فهم مراد واقعی آن نیازمند قرینههایی (عقلی و نقلی) از خارج از آن است (5) علامه طباطبایی بعد از نقل بیش از ده دیدگاه درباره متشابه و اشاره به نقش برجسته آیات متشابه در فرقه گرایی مسلمانان میگوید: «متشابه یعنی آیه بر معنای تردیدپذیری دلالت میکند که منشأ تردید در خود لفظ نیست، تا از راههای شناختهشده نزد زباندانان، مانند ارجاع عام به خاص و ارجاع ______________________________ 1.
(1) پرسش مهم این است که با وجود اذعان قرآن به ظاهر فتنهانگیز آیات متشابه، چه ضرورتی در نزول چنین آیاتی وجود داشته است؟ چرا کتابی که فلسفه بعثت انبیا را رفع اختلاف دانسته و خود را «نور»، «شفاء» و «هدایت» دانسته، بهجای صراحت در بیان و روشنساختن پیام خود، به متشابه گویی که موجب التباس و اشتباه است، روی آورده است؟ و در یک کلام حکمت وجود متشابه چیست؟ هریک از گروههای فکری نظیر متکلمان، عارفان، فیلسوفان، مفسران و دانشمندان علوم قرآنی طبق گرایش و نگاه ویژه خود به این پرسش پاسخ دادهاند، اما جملگی بر ضرورت و مصلحت وجود آن تأکید دارند."