ارزیابی مؤلفه‌های مبنایی آمادگی ذهنی-نگرشی خانوارهای شهر کرمان در برابر سوانح طبیعی (زلزله) مقالة

سوانح طبیعی هرساله به بروز خسارات متعدد جانی و مالی می­انجامد. آمادگی خانوارها پیش از وقوع زلزله، یکی از ضروری‌ترین اقداماتی است که به‌عنوان روشی کارآمد و کم‌هزینه، خسارات ناشی از زلزله را کاهش می­دهد. دلیل این امر، موقعیت ایران و قرارگیری برخی شهرها در نقاط آسیب‌پذیر است که توجه به ابعاد مختلف مکانی–فضایی، این آسیب­پذیری را کاهش می­دهد. مطالعۀ توصیفی و هم‌بستگی حاضر، با هدف بررسی میزان آمادگی ذهنی–نگرشی خانوارهای شهر کرمان انجام شده است. داده‌ها با مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی و به­کمک ابزار پرسشنامه به­دست آمد. جامعۀ آماری شامل 141،867 خانوار ساکن شهر کرمان است. حجم نمونه براساس فرمول کوکران و به­روش نمونه‌گیری خوشه‌ای ۳۵۰ خانوار است. پس از گردآوری داده‌ها، با استفاده از آزمون آماری تحلیل واریانس یک‌طرفه، تفاوت میان مناطق در برخورداری از آمادگی ذهنی–نگرشی مشخص شد. هم‌بستگی میان دو متغیر آمادگی ذهنی-نگرشی و پایگاه اقتصادی–اجتماعی نیز با استفاده از ضریب هم‌بستگی پیرسون به­دست آمد. براساس نتایج، میزان آمادگی ذهنی-نگرشی خانوارهای ساکن در چهار منطقۀ شهر با هم تفاوت دارد. همچنین میزان آمادگی کم است؛ به‌طوری‌که میانگین آمادگی کل خانوارهای نمونه، ۵۵/۵۴ در مقیاس ۲۵ تا ۱۰۲ است که بیشترین و کمترین آن به‌ترتیب متعلق به خانوارهای منطقۀ 1 با 88/60 درصد و منطقۀ 4 با ۷۸/۴۳ درصد است. از سوی دیگر، میزان آمادگی ذهنی-نگرشی خانوارها با پایگاه اقتصادی-اجتماعی هم‌بستگی دارد؛ یعنی هرچه وضعیت اقتصادی-اجتماعی خانوارها بهبود یابد، آمادگی ذهنی-نگرشی آن‌ها بیشتر می­شود.

با توجه به اينکه تلفات سوانح طبيعي از سوانح انسان ساخت بيشتر است و کمتر ميتوان آن ها را پيش بيني کرد، آمادگي ٣ افراد به منظور مواجهه با چنين سوانحي اهميت بيشتري مي يابد (آلن ، ٢٠٠٦: ٨٦)؛ زيرا پديده اي مانند زلزله ، به تنهايي نتايج نامطلوبي ندارد، اما آمادگينداشتن در برابر آن و پيشگيري از عواقب زيان بارش به فاجعه ميانجامد؛ بنابراين ، ضروري ترين اقدام در اين زمينه ، به کارگيري اصول مديريت سوانح ٤ است (اميني و همکاران ، ١٣٨٩: ١) که مجموعه اي از تلاش ها براي پيشگيري از سوانح يا کاهش آثار آن ها محسوب ميشود. به عبارت ديگر، شاخص هاي آمادگي ذهني -نگرشي و ظرفيت هاي آن که بر افزايش و کاهش توانايي واکنش مثبت در برابر سوانح دلالت دارد، شامل دانش ، آگاهي و نگرش است ؛ بنابراين مي توان گفت آمادگي ذهني-نگرشي براي واکنش به زلزله و رويارويي مناسب با آن ، اصلي مهم در مديريت سوانح است ؛ مقوله اي که وضعيت و چگونگي آن در شهر کرمان مشخص نيست و به بررسي و تحليلي مناسب نياز دارد. ‌ميانگين ‌ابعاد‌و‌مؤلفه ‌هاي‌آمادگي ‌ذهني -نگرشي‌خانوارها‌به تفکيک ‌مناطق ‌‌ (رجوع شود به تصوير صفحه) يکي از شاخص هاي تأثيرگذار در ميزان آمادگي ذهني–نگرشي، آگاهي است که ميزان اطلاعات افراد دربارة سوانح طبيعي و مقابله با زلزله را به منظور واکنش و چالش بهتر با مشکلات ناشي از آن بيان ميکند.