عوامل مؤثر در مکان‌یابی ساختمان‌های بلندمرتبه با تأکید بر پایداری محیط‌زیست (مطالعۀ موردی: شهر قزوین) مقالة

بلندمرتبه‌سازی و توسعة فضایی در ارتفاع، محصول رشد جمعیت، افزایش شهرنشینی و کمبود زمین مناسب برای ساخت‌وساز است که در دهه‌های اخیر رواج یافته است. شکل‌گیری این ‌گونة ساختمانی با توجه به ویژگی‌های آن، در کنار آثار مثبت، محدودیت‌ها، تهدیدها و مشکلاتی عدیده را به‌همراه دارد. امروزه مکان‌یابی ساختمان‌های بلند از مسائل ضروری به‌شمار می‌آید و توجه به آن و مشکلات زیست‌محیطی و شرایط اقلیمی هر منطقه، از مهم‌ترین زمینه­های شهرسازی محسوب می‌شود. هدف پژوهش کاربردی- توسعه‌ای و توصیفی-تحلیلی حاضر، بررسی عوامل مؤثر بر مکان‌یابی ساختمان‌های بلند با تأکید بر پایداری محیط‌زیست در شهر قزوین با استفاده از مدل تاپسیس است.نتایج پژوهش‌ نشان می‌دهد هیچ الگویی در ایران برای مکان‌یابی ساختمان‌های بلند از جمله ساختمان‌های قزوین وجود ندارد. ضوابط نیز به‌دلیل بی‌برنامگی و بی­توجهی به عوامل شهرسازی یا مقوله‌های تأثیرگذار، محیط‌زیست را تخریب کرده‌اند. براساس یافته‌های مدل تاپسیس، عامل اقتصادی، زیست‌محیطی، کالبدی و کاربری اراضی به‌ترتیب با امتیازهای 695/0، 457/0 و 405/0 در جایگاه‌های اول تا سوم قرار دارند و از سایر مؤلفه‌ها مهم‌ترند.

با افزايش قيمت زمين ، تقاضا براي افزايش تراکم و ساخت بناهاي بلند در منطقه شتاب مي گيرد؛ از اين رو در بررسي عوامل مؤثر مرتبط با مکان بلندمرتبه سازي ، قيمت زمين عاملي تعيين کننده و اثرگذار است (مرکز مطالعات و تحقيقات شهرسازي و معماي ايران ، ١٣٧٤: ٥٥). به عقيدة بسياري از متصديان و متخصصان شهرسازي ، برنامه ريزي مناسب کاربري زمين شهري که در آن موقعيت ساختمان هاي مرتفع قابل جايابي باشد، در کاهش بسياري از عوارض اجتماعي و هزينۀ اقتصادي ، همچنين تنظيم شرايط محيطي تعيين کننده است . با افزايش قيمت زمين ، تقاضا براي افزايش تراکم و ساخت بناهاي بلند در منطقه بيشتر ميشود؛ بنابراين ، در بررسي عوامل مؤثر مربوط به مکان بلندمرتبه سازي ، قيمت زمين عاملي تعيين کننده و اثرگذار است (مرکز مطالعات و تحقيقات شهرسازي و معماري ايران ، ١٣٧٤: ٥٥). در اين زمينه بايد به عوامل متعددي توجه کرد که عبارت اند از: کيفيت زمين راه هاي ارتباطي و حمل ونقل ، ظرفيت تأسيسات عمومي و زيربنايي ، حفاظت از منابع طبيعي ، پيش بيني جمعيت ، زيباسازي و توجه به سيماي شهر، هماهنگي با ساختمان هاي هم جوار - چه از نظر ديد و منظر و چه هم جواري با عملکردهاي مختلف شهري - سرانۀ کاربري هاي مورد نياز در انتخاب مکان و فرم ساختمان هاي بلند شهري . با توجه به آنچه بيان شد، ضروري است معيار ترافيکي در شهرسازي و برنامه ريزي براي اين ساختمان هاي بلندمرتبه درنظر گرفته شود تا مشکلات کاهش يابد.